CHILIADIS QVARTAE CENTVRIA TERTIA

[A]

VITA MOLITA•

1413201

LB 1008 5   c4-12 10 15   c19-21 20 25 30   c34-36 35

Ἀληλεσμένος βίος•, [B] id est Vita molita, siue victus, vt ita loquamur, farinatus. Suidas indicat adagium | varie accipi. [A] Quosdam vsurpare de vita priscorum, qui glandibus vescebantur•, [B] fortassis ob id quod illis seculis ignotus adhuc esset carnium et piscium esus solaque glandium farina victitarent mortales. [A] Alios de his quibus citra laborem vita lauta contingeret•, [B] propterea quod ali- quandiu post frumenta reperta farinae faciendae ratio nesciretur. Est autem farina paratior, si cui libeat vesci; alioqui proscindendum aruum, serendum triticum, metendum, excutiendum, molendum, pinsendum. [A] Nonnullos de iis qui in magna rerum quas desiderarent affluentia• [B] vitam agerent, vt affine sit illi quod alio positum est loco: Οὐ γὰρ ἄκανθαι, id est Non enim spinae. [F] Caesar Com- mentariorum libro primo: Trium mensium molita cibaria sibi quenque domo efferre iubent.     [H] Huc alludere videtur Aristophanes in Equitibus, quum Cleon populo blandiens ita loquitur:  Ἀλλ᾿ ἄλφιτ᾿ ἤδη σοι ποριῶ ἐσκευασμένα,  id est 142  At ego paratas tibifarinas iam dabo. Cui respondet altera persona:  Ἐγὼ δὲ μαζίσκας γε διαμεμαγμένας  Καὶ τοὔψον ὀπτόν· μηδὲν ἄλλ᾿ εἰ μὴ ᾿σθιε•,  id est  Bene maceratas ego dabo tibi massulas,  Piscemque coctum, nihil aliud quam vescere. Hoc posterius pertinet ad prouerbium quod ante retulimus: Victus maceratus. Rursus in eadem fabula, quum Cleon offerret μαζίσκας μεμαγμένας, alter respondet:  Ἐγὼ δὲ μυστίλας μεμυστιλημένας, panem intelligens iam iure maceratum ac madefactum et ob id paratum esui. Ac mox offert vinum iam temperatum, vt statim possit bibi:  Ἔχε καὶ πιεῖν κεκραμμένον τρία καὶ δύω,  id est  Dilutum habe quod ebibas tria ac duo. Nam olim vinum non bibebatur nisi aqua dilutum, quod apud Germanos insue- tum est; optimam autem temperaturam existimabant, si duobus vini cyathis duo aquae adderentur. Porro quae parata sunt, ea gratiora esse paulo post declarat populus; quum enim alter iactaret se suo periculo rapuisse quod dabat, alter coxisse, respondet:  Ἄπιθ᾿, οὐ γάρ, ἀλλὰ τοῦ παραθέντος ἡ χάρις, significans illi deberi gratiam qui cibum paratum apposuerit.

[A]

MALVM EST BONVM

3202

40   c43-45   a43-45 45

Κακὸν τὸ καλόν, ἤν τι μὴ καιροῦ τύχῃ,  id est  Bonum malum sit, tempore haud datum• suo. Nihil gratum, quod intempestiuum; [C] pharmacum in tempore datum saluti est, secus datum mortem adfert. [G] Citatur apud Athenaeum libro septimo hic versiculus ex Timone:  Ὥρη ἐρᾶν, ὥρη δὲ γαμεῖν, ὥρη δὲ πεπαῦσθαι,  id est  Tempus amandi, tempus habendae coniugis, est quod  Rebus ab his tandem moneat desistere tempus.

[A]

CARICVM SEPVLCHRVM

3203

50   c50-56 55   a56-60 60

Καρικὸς τάφος, id est Caricum monumentum. De re magnifica sumptuosaque; sumptum a Mausoli sepulchro, quod est apud Caras. [B] Plinius libro trigesimo sexto, capite quinto, ostendit opus hoc inter septem orbis miracula commemoratum 143 idque potissimum ob artificum famam. Patebat ab austro et septentrione sexagenos ternos pedes, breuius a frontibus; toto circuitu pedes quadringentos vndecim. Attolle- batur in altitudinem viginti quinque cubitis; cingebatur columnis quadraginta sex. Ab oriente caelauerat Scopas, a septentrione Bryax, a meridie Timotheus, ab occasu Leochares•. Opere nondum absoluto periit Artemisia. [F] Latini huiusmodi monu- menta vocant Mausolea. Martialis libro primo:  Aëre nec vacuo pendentia Mausolea. Item Propertius libro tertio:  Nec Mausolei diues fortuna sepulchri.

[A]

MALVM MVNVS

3204

65	Κακόν γε δῶρον ἶσον ἐστὶ ζημίᾳ,  id est  Munus malum est perinde vti dispendium. Nocet, non iuuat, qui largitur noxia. Veluti si quis adulescenti subministret• 144 pecuniam [B] aut stulto committat• imperium aut indocto sacerdotium. |

LB 1009

[A]

INANI SPE FLAGRAT

3205

c69-72 70   a69-76 75

Κεναῖσιν ἐλπίσι θερμαίνεται, id est Inanibus spebus incenditur. In eum qui frustra sibi magna pollicetur. [C] Spes enim stultis addit animos, etiam si procul absint; sapiens, etiam si sperat, dissimulat. [G] Decerptum apparet ex Sophocle, apud quem Aiax ita loquitur:  Οὐκ ἂν πριαίμην οὐδενὸς λόγου βροτὸν  Ὅστις κεναῖσιν ἐλπίσιν θερμαίνεται,  id est  Haud emero virum mente nulla praeditum,  Quemcunque inanes spes mouent et incitant. Aeschines contra Timarchum: 'Ελπίδων κενῶν ἐμπλήσας, id est Posteaquam illum impleret inanibus spebus.

[A]

VOLVITVR DOLIVM

3206

80

Κεκύλισται• ὁ πίθος, id est Reuolutum est dolium. In eum qui commouetur alieno exemplo [B] siue instinctu [A] ad stulte quid faciendum. [B] Nam dolium facili impulsu quo velis voluitur. At sapiens, tetragono similis, semper fixus est• et immotus. [D] Apparet esse natum ab historia de• Diogene in publico ciuitatis tumultu voluente dolium, quam refert Lucianus libro De conscribenda historia.

[A]

CERAM AVRIBVS OBDIS

3207

85	Κηρὸν τοῖς ὠσὶν ἐπαλείφεις, id est Ceram auribus oblinis. [G] In eos• [A] qui recu- sant audire vel aequa vel iniqua. Natum ab Vlyssis cera, [B] qua suas ac sociorum aures obturat apud Homerum aduersus Sirenarum cantilenas.

[A]

CORVI LVSCINIIS HONORATIORES

3208

90	Κόρακες ἀηδόνων αἰδεσιμώτεροι, id est Corui lusciniis honoratiores. Cum indocti doctis praeferuntur, improbi probis, [B] blaterones eloquentibus, [C] rapaces ac furaces cordatis et integris viris. [G] Aut quum plus tribuitur improbitati et auda- ciae quam eruditioni ac sapientiae.

[A]

COMMVNE NAVFRAGIVM

3209

95	Κοινὸν ναυάγιον τοῖς πᾶσι παραμύθιον,  id est  Commune naufragium omnibus solatium. Multo facilius fertur malum quod nobis est cum omnibus aut cum multis com- 145 mune. [H] Quin et hodie iactatur inter scholasticos: 'Miserum est solatium habere calamitatis socium'.

[A]

CYPARISSI FRVCTVS

3210

100   c104-108 105

Κυπαρίττου καρπός, id est Cyparissi fructus, de verbis dictu magnificis, caeterum inutilibus. [B] Prouerbium fluxit a natura arboris, quam Plinius libro decimo sexto scribit natu morosam esse, fructu superuacuam, baccis toruam, foliis amaram, odore violentam ac ne vmbra quidem gratiosa. Hactenus Plinius. Atque huiusmodi cum sit, tamen proceritate, vnde et 'conifera' vocatur a poetis, ac perpetuo virore neque non nascendi difficultate nouum aliquem fructum polliceri videtur. Theo- phrastus autem libro De causis plantarum primo scribit semen cupressi adeo esse minutum vt vix oculis percipi possit. Neque enim huius esse fructum totum id quod pilae speciem gerit sed quod cono innascitur, perquam tenue et exile, laricis semini proximum, quod pilula sua dehiscente dilabitur• nec legi nisi ab experto potest.

[D]

MATTTAZEIN

1463211

110 LB 1010 115   c116-119   a116-124 120   c124-126 125   a127-129 130

Athenaeus Dipnosophistarum libro decimo quarto refert cibi genus primum a Thessalis repertum, sed quod Athenis quoque fuerit in deliciis cum subessent imperio Macedonum, quorum lingua dicebatur ματτύα, a Graeca voce μάττω, quod est 'pinso' siue 'macero'; vnde dicta sit et μάζα, quae et ipsa prouerbio locum fecit, vt ὑπερ|μαζᾶν dicerentur qui lautius viuerent; post, quicquid esset opiparum et elegans in cibis ματτύα dicebant, etiam in auibus, [G] piscibus, ole- ribus ac fartis•, [D] et ματτυάζειν qui suauiter viuerent. [G] Citantur in testimo- nium versus ex Alexide:  Σκευάζετ᾿ εὐωχεῖσθε προπόσει πίνετε  Λέπεσθε, ματτυάζετε,  id est  Facite apparatus et epulis incumbite,  Lepamini atque mattyazete. Caeterum Atticis λέπεσθαι, dicuntur• qui intemperanter indulgent Veneri, huc ni fallor alludentibus quod λεπίζω sonet 'deglubo', quae vox et Latinis vsurpatione facta est obscoena; λέπος enim Graecis 'pellem' significat. [D] De mattyis• qui plura volet cognoscere, legat finem decimi quarti libri, quem modo citaui, et mattyis explebitur affatim, tot autoribus Athenaeus docet quid sit mattya. [G] Idem libro quarto tradit apud Lacedaemonios ματτύην dicta bellaria, quae post αἶκλον - id erat conuiuii genus - apud illos dabantur; quae quidem et ἐπάϊκλα vocabantur. [D] Meminit huius cibi et Martialis [F] libro nono•: [D] Mattya sola iuuant•.

[A]

MATIOLOECHVS

3212

135   a137-140 140

Ματιολοιχός• vulgato conuicio dicebatur liguritor et in minimis etiam rebus exquisitus•. [D] Quin et Hesychius• indicat, quod pusillum sit, id Graecis dici μάτιον. [A] Aiunt• autem esse cibi genus. Equidem in Commentariis Graecorum inuenio μάτιον vocari quod est minimum aut genus mensurae. Proinde quadrat [B] in eos [A] qui per fraudem minimis e rebus sectantur compendium: Ἀπὸ τοῦ ματίου καὶ λοχεῦσαι, [B] nisi mauis a λείχειν. [F] Vsurpatur ab Aristophane in Nebulis inter multa epitheta quibus virum improbum notat. Interpres tam varie exponit vt satis fateatur se nescire, scribens dici• de eo qui malignam dat mensu- ram, de parco ac sordido•, de eo qui cogitat inania siue nanciscitur friuola.

[A]

POST MARATHONEM PVGNA

3213

145

Μετὰ τὴν Μαραθῶνα μάχη, id est Post Marathonem praelium•. Vbi quis post cala- mitatem in aliam nouam rursus incidit. [B] Marathon locus est Atticae, crebris cladibus insignis, vbi acerrima pugna fuit cum Persis; refert Herodotus libro sexto. [A] Simile huic: Μετὰ πόλεμον ταραχή. Post bellum tumultus.

[A]

NE VITIES MVSICAM

1483214

150	Μὴ κακούργει τὴν μουσικήν, id est Ne vities musicam, id est ne loquaris discre- pantia, ne noua moliaris. [F] Plutarchus in Apophthegmatis refert• [A] ita locu- tum• Emerepen in Phrynidis cantoris organo duas ex nouem incidentem fides, [C] quod septem satis esse duceret.

[A]

ASTVTIOR COCCYCE

3215

Μηχανικώτερος κόκκυκος, id est Coccyce astutior, dicebatur qui astu sibi consule- ret. Sumptum ab auis ingenio, [B] oua subiicientis in nidos alienos, [H] maxime palumbium, [A] de qua abunde Plinius et Aristoteles.

155

[A]

HESPERIDVM MALA

3216

Μῆλα Ἑσπερίδων δωρῆσαι, id est Mala Hesperidum largiri. Qui magna splendi- daque largirentur. Nota est fabula [H] de malis aureis. [B] Huc allusisse videtur Maro noster in Bucolico carmine:  Aurea mala decem misi, cras altera mittam.

160

[A]

SOLAE LACAENAE VIROS PARIVNT

3217

c163-167   a163-165 165

Μόναι Λάκαιναι ἄνδρας τίκτουσι, id est Solae Lacaenae viros pariunt. Apud Lace- daemonios• fortissimi viri nascebantur et apud eosdem matres seuere natos• educa- bant. [F] Natum est prouerbium ex apophthegmate Gorgus Lacaenae, Leonidae vxoris, cui quum peregrina quaepiam dixisset: Μόναι τῶν ἀνδρῶν ἄρχετε, ὦ Λάκαιναι, [G] id est Solae viris imperatis, Lacedaemoniae•, [F] respondit Μόναι γὰρ τίκτομεν ἄνδρας•, [G] id est Solae enim parimus viros•. [F] Refert Plutarchus in Vita Lycurgi•.

[A]

MYRTEAM CORONAM AMBIS

3218

170	Μυρρινοῦν•, id est Myrteam cupere•, dicebatur qui• tyrannidem aut magistratum ambiret. Nam olim principes myrteis corollis coronabantur, [B] siquidem Suidae credimus.

[A]

PRAEVERTIT ANCORAE IACTVM DEVS

3219

LB 1011 176

Ἀλλ᾿ ἀντέπεσσε τὴν ἐπ᾿ ἄγκυραν θεός,  id est  Sed anteuertit ancorae iactum Deus. | Cum res praeter spem euenit. Traductum a nautis, quibus accidit saepenumero vt, cum parant sese vt ancoram iaciant in portum appulsuri, repellantur• a ventis et in mediam tempestatem reuocentur•.

[A]

PRO DELO CALAVRIAM

1493220

c179-181 180   a182-184   c184-192 185 190   a192-194 195

Ἀντὶ Δήλου τὴν Καλαυρίαν, id est Pro Delo Calauriam. Est in fabulis Neptunum cum Latona permutationem fecisse, vt illa Calauriam insulam Neptuno concede- ret, possideret Delum proque dato• Taenaro reciperet Pythonem. [C] Est autem 150 Calauria exigua insula, haud procul a Creta. [F] Pausanias in Corinthiacis tradit Calauriam olim fuisse sacram Apollini, Delphos Neptuno, hos inter se commu- tasse loca. Meminit eius rei Strabo quoque libro octauo: Troezen, inquit, sacra Posidoni - id est Neptuno - est, vnde et Posidonia dicta quondam. Eminet autem e mari ad quindecim stadia, ne ipsa quidem obscura ciuitas. Huius portui dicto Pogon imminet Calauria, exigua insula, circuitu stadiorum triginta. Hic erat asylum Nep- tuno sacrum. Et fama est hunc deum, commutatione facta cum Latona, data Delo recepisse Calauriam; cum Apolline vero, pro Pytho recepisse Taenarum. Ephorus autem ipsum refert oraculum:  Ἶσον τοι Δῆλόν τε Καλαυρίαν τε νέμεσθαι,  Πυθώ τ᾿ ἠγαθέην καὶ Ταίναρον ἠνεμόεντα,  [G] id est  Nil refert Delos fueritue Calauria culta,  Pythosue excellens an peruia Taenarus auris. [A] Ea res in prouerbium abiit, quoties manus manum lauat et officium officio pensatur.

[A]

ANTIQVIOR CODRO

3221

200	Πρεσβύτερος Κόδρου. De priscis et ob antiquitatem admirandis. Codrus anti- quissimus Atticae rex, cuius alibi nobis facta mentio. [C] Ad hunc genus suum referebant qui generosi videri volebant.

[A]

HIRVNDO TOTOS SCHOENOS ANTEIBIT

3222

205   a205-210 210

Πρόσω τις• χελιδὼν ὅλους σχοίνους παρεῖται, id est Hirundo quaepiam totos schoe- nos praeteribit. Vbi quis immenso vincit interuallo; nam σχοῖνος• Graecis mensu- rae genus, quae, sicut existimat Herodotus libro secundo, sexaginta• complectitur stadia. [F] Quemadmodum et docet• Hermogenes in libello cui titulus Περὶ μεθό- δου δεινότητος, ostendens esse verbum Aegyptium, quemadmodum 'parasanges' Persicum. Etiamsi Plinius libro duodecimo, capite decimo quarto, quadraginta stadia tribuit schoeno, quae efficiant passuum quinque milia. Rursus idem libro quinto, capite decimo, scribit schoenum patere stadia triginta, vnde varietas vide- tur accidisse scribarum vitio. [B] Quanquam suspicor hoc loco Chelidonem pro viro accipiendum, cuius alibi facta est mentio, qui haud scio an cursu celerita- teque praecelluerit.

[A]

NIHILI COCIO EST

3223

215   c216-218 220   c223-230 225 230 235

Plautus in Asinaria: Vetus est: Nihili cocio est. Dictum videtur in eos qui pollicen- tur in futurum nec exhibent rem praesentem. Laberius apud Gellium: 'Cocionem' peruulgato verbo dixit, quem veteres 'ariolatorem•' dixerunt. Dicuntur autem haec [C] apud Comicum [A] a lena, quae praedicabat sibi oculatas esse manus atque 151 id demum credere quod videret. Quod autem alii legunt 'coactionem', id neque carminis ratio patitur, nisi vocalem elidas. [B] Ex Festo Pompeio propemodum 152 licet coniicere 'coctionem•' esse legendum. Ait enim coctiones• appellatos a cuncta- tione, quod in emendis vendendisque mercibus tarde perueniant ad iusti precii finem. Proinde apud antiquos primam syllabam per u literam, non per o, scribi solitam.     Arbitror huic adstipulari quod scribit Annaeus Seneca libro Epistolarum vnde- cimo, disserens non esse cessandum a benemerendo, quod aliquando inciderimus in hominem ingratum. Et post malam, inquit, segetem serendum est. Saepe quic- quid perierat assidua infelicis soli sterilitate vnius anni restituit vbertas. Est tanti, vt gratum inuenias, experiri et ingratos. Nemo tam certam habet manum, vt non saepe fallatur: aberrent, vt aliquando haereant. Post naufragia maria tentantur; foenerato- rem non fugat a foro coactor. Cito inerti otio vita torpebit, si relinquendum est quic- quid offendit. Hactenus Seneca. Quo loco num• 'coactor' legendum sit necne, stu- diosis expendendum relinquo.     [F] Iuxta etymologiam 'cuntio' siue 'cunctio' aut mutata literula 'contio' dicen- dum es|set, ni quod Festus Pompeius ostendit eundem esse 'coctionem' et 'cocio- nem'. [B] Is• in dictione 'arulator' consentit cum Gellio, confirmans eundem esse 'cotionem•' cum 'arulatore': 'Arulatorem autem dici a voce Graeca αἶρε, id est 'tolle', quod merces eas sequatur, ex quibus, si quid ceciderit lucri, possit tollere.

[A]

NON NAVIGAS NOCTV

3224

240

Οὐ νυκτὶ πλοεῖς, id est Non noctu nauigas. De eo cui nihil est certi quod sequa- tur, propterea quod nocturnis temporibus certius nauigant nautae propter stella- rum notas, de quibus alias dictum est. Chrysippus, vt citant, negationem detraxit, Νυκτὶ πλοεῖς manente, sicut ego quidem arbitror, eadem sententia. Nam quid alioqui fuerat memorandum, si Chrysippus citra negationem extulisset, quasi vero non idem iuris sit in quauis oratione? Quanquam autem nautae noctu stellarum indicia sequuntur, longe tamen certior est interdiu nauigatio.

245

[A]

MORES HOMINVM REGIONI RESPONDENT

3225

c246-250 250   c253-258   a253-258 255 260

Καὶ τῶν φυτῶν τὰ σπέρματα καὶ τῶν ἀνθρώπων οἱ βίοι ταῖς χώραις συνεξομοιοῦν- ται•, id est Et plantarum semina et hominum mores• ad regionis habitum respondent. Refertur et hoc in Graecorum prouerbiorum Collectaneis. [B] Alioqui non eram adscripturus. [A] Equidem arbitror natum ab apophthegmate cuius meminit Plu- tarchus. [C] Vt triticum in nonnullis agris degenerat in aliud genus soli vitio, ita pro qualitate regionis variantur hominum ingenia. Montani asperi fere sunt et inhumani, littorales ferme praedones et immites, campestres molles et humani. [F] Herodotus in calce libri vltimi satis declarat primum e Cyri responso natum esse. Etenim quum Persae rerum potiti postularent vt ex aspera regione quam tum incolebant transferrentur in commodiorem ac feraciorem, annuit quidem, sed admonitis vt posthac se pararent ad seruiendum, non ad imperandum. Φιλέειν γὰρ ἐκ τῶν μαλακῶν• χωρῶν μαλακοὺς• γίνεσθαι. Οὐ γάρ τοι τῆς αὐτῆς γῆς εἶναι καρπόν τε θαυμαστὸν φύειν καὶ ἄνδρας ἀγαθοὺς τὰ πολέμια, id est Ex molli- 153 bus enim regionibus molles homines nasci solere. Neque enim eiusdem esse terrae fruc- tum egregium producere et viros in re bellica praestantes.

[A]

CVM CANE SIMVL ET LORVM

3226

Σὺν τῷ κυνὶ καὶ τὸν ἱμάντα, id est Vna cum cane lorum quoque. Clausula est heroici carminis. Eudemus indicat dici quoties simul omnia pereunt, vt nihil omnino sit reliqui, [H] ne spes quidem recuperandi quod periit.

265

[A]

TEIPSVM INSPICE

3227

c268-270 270

Μὴ τοὐμὸν ἀλλὰ καὶ τὸ σὸν φῦλος σκόπει,  id est  Age non meum, verum et tuum inspicito genus. Teucer in tragoedia quapiam in Agamemnonem sibi generis vitium probro• ver- 154 tentem, quod nothus esset, regerit huiusmodi conuicium, quod et ipse genus duxisset a Clisthene effoeminato. Stultum est in alterum dicere quod in te possit retorqueri. [B] Adagium refertur a Plutarcho.

[A]

NE MIHIVACVAM ABSTERGAS

3228

275 280 285 LB 1013 291

Theocritus in Syracusiis•:  Μὴ φύη, Μελιτῶδες, ὃς ἁμῶν καρτερὸς εἴη  Πλὰν• ἑνός. Οὐκ ἀλέγω. Μή μοι κενεὰν ἀπομάξῃς,  id est  Ne quisquam existat, Proserpina, quem dominum, vno  Excepto, agnoscamus; ego id non curo; caueto•  Abstergas ne mi vacuam. Subesse prouerbium videtur in eo quod ait: Μή μοι κενεὰν ἀπομάξῃς. Subau- diendum autem γναθόν•, χεῖρα aut simile quiddam. Apparet esse comminantis aut timentis alapam aut colaphum. Nam locus nondum satis liquet; eruditis itaque relinquimus excutiendum diligentius.     [H] Ἀπομάττειν dicuntur et plastae qui argillam oblinunt, dum fingunt ima- ginem. Solent quidam simulare officium, quasi velint aliquid sordium a mala abstergere, et interim imprudenti illinunt aliquid sordium. Quemadmodum inducunt Bacchum facie gypso et vuarum succo oblita. Interpres tamen - homo nec admodum doctus nec diligens - mauult subau- diri mensuram, fortasse χοίνικα. Quod in mensura redundat, abstergetur terete baculo. Fallit igitur qui nondum plenam absterget, ita simulans aliquid redun- dare. | Sentit se non esse illi ancillam, vt ab eo debeat obiurgari. Heri offensi defraudant seruos suos dimenso; hoc est, ni fallor, quod ait: 'Non sum sollicita, ne mihi mensuram vacuam abstergeas'.

[A]

CVM SIS NANVS, CEDE

3229

295 300

Νάνος ὢν ὕπεικε, id est Nanus cum sis, cede. De pusillis dictum: 'nani' enim homunciones appellantur infra modum humani corporis et prodigiosae breuita- tis. Iuuenalis: Nanum Atlanta vocamus. [E] Νάνος enim graece dicitur quasi μὴ ἄνω, quod non excrescat in altum. [A] Citatur Theophrastus, qui senserit nanos dici quibus pudendum membrum sit iusto maius, [H] quod in hoc hominum genere inueniri probabile est. [B] Quadrabit in tenues et humilis fortunae homunculos ac, quemadmodum ait Horatius, Moduli bipedalis, qui potentes sumptu conantur aequare.

[A]

NOCTE LVCIDVS, INTERDIV INVTILIS

3229 a

305

Ἐν νυκτὶ λαμπρός, ἐν φάει δ᾿ ἀνωφελής,  id est  In nocte lucens•, luce vero inutilis. 155 De praeposteris, qui sapiunt vbi nihil est opus; cum opus est, ibi dormiunt. [B] Caeterum ipse magis arbitror competere in eum qui inter indoctos videatur ali- quid esse in literis, inter eruditos nihil sapiat. Aut inuertendum est prouerbium:  Ἐν φάει λαμπρός, ἐν νυκτὶ, δ᾿ ἀνωφελής. [A] Sumptum a gemma quadam, cuius alibi fecimus mentionem.

310

[A]

TANTALI HORTO FRVCTVS COLLIGIS

3230

315

Ταντάλου κῆπον τρυγᾷς, id est Ex Tantali horto fructum colligis, id est ea consec- taris quae nusquam sunt aut quibus frui non licet. Quod quidem apposite dice- tur in mundanis addictos voluptatibus. Nam ii, dum his veluti temulenti fruun- tur, egregie felices sibi videntur. Verum, simul atque resipuerunt, iam velut experrecti intelligunt omnia illa nihil fuisse, nisi mentis non admodum sanae somnium.

[A]

TELENICO PAVPERIOR

1563231

Τελενίκου πενέστερος, id est Telenico pauperior. Nam is vsque adeo notae pauper- tatis fuit, vt Seriphii verbum inde finxerint dicantque τελενικήσοα pro euacuare.

320

[A]

TELENICIA ECHO

3232

a323-326 325

Τελενίκιος ἠχώ, id est Telenicia echo, recte dicetur oratio fatui. Sic enim vocant crepitum vasculorum inanium, sumpto epitheto ab eodem de quo modo diximus Telenico•. [F] Quanquam Plutarchus inter argute dicta Epaminondae meminit Tellenis cuiusdam pessimi tibicinis, cui dissimillimus fuerit Antigenidas. Expen- dat igitur lector• an ab hoc malit deductum prouerbium; etenim de Tellenis canti- lenis alias nobis dictum est.

[A]

TEREBINTHO STVLTIOR

3233

330

Τερεβίνθου ἀνοη<τό>τερος•, id est Terebintho dementior. In stupidum sibique pla- centem, quod arbor ea late porrigat ramos, [C] quod est insolenter ostentantium sese; ad haec nigrore insignis, foliis crassis, succo item, pingui et resinoso, tum alias alia specie. Parit quidem cum vite, sed dissimilem foetum.

[A]

MOENIA SEMYRAMIDIS

3234

335	Τείχη Σεμυράμιδος, id est Muri Semyramidis, de muris inexpugnabilibus diceba- tur egregieque munitis. Ouidius libro Metamorphoseon quarto•:  Vbi dicitur altam  Coctilibus muris cinxisse Semyramis vrbem.

[A]

MANVM ADMOVERE

3235

340	Τὴν χεῖρα ἐπιβάλλειν, id est Manum apponere, dicebantur qui sese insinuarent in rei cuiuspiam egregiae communionem. Translatum a sacris, in quibus nonnun- quam fieri solet vt, aliis rem diuinam facientibus, alius aliquis adueniens, admota victimae manu, fiat et ipse particeps sacrificii.

[A]

PATRIS EST FILIVS

3236

LB 1014 345

Τοῦ πατρός ἐστι τὸ παιδίον, id est Patris est filius. Ita lo|quuntur vbi quis mores imitatur patrios. [B] Et in• genere 'eius filium' vocamus quemlibet quem moribus expresserit, quod liberi fere parentes referre soleant. [H] Hunc titulum Varro vni ex Menippeis indidit, citante Nonio Marcello; Varronis autem tituli fere prouer- biales sunt. Philostratus in Aristide commemorat sophistam hoc prouerbio notasse Alexandrum, quod patris ambitionem imitaretur.

[A]

PARVO EMPTAS CARNES

1573237

350	Τὸ εὔωνον κρέας οἱ κύνες ἐσθίουσιν, id est Paruo emptas carnes canes edunt. Qui- dam putria emunt opsonia, ne plusculum insumant numorum. Ea cum nullus attingit, canibus aliquoties edenda seruantur. [C] Sapit et hoc vulgus horum tem- porum.

[A]

QVI DOMI COMPLVITVR

3238

355

Τὸν οἴκοθεν βρεχόμενον οὐδὲ θεὸς οἰκτείρει, id est Qui domi compluitur•, huius ne Deum quidem miseret. Vulgo Graecis iactatum. Sensus est eum modis omnibus suo malo videri dignum• qui sit vsque adeo ignauus, vt nec domi suae possit a pluuia tutus esse. [C] Eiusdem farinae cum superiore prouerbium, ni me prorsus fallit nasus.

360

[A]

TRAGICVS THEOCRINES

1583239

365

Τραγικὸς Θεοκρίνης, id• est Tragicus Theocrines. Vsurpauit hoc adagium Demos- thenes aduersus Aeschinem. Theocrines [B] primum tragoediarum actor fuit, deinde calumniator et [A] sycophanta•. [B] Vnde Demosthenes in Oratione pro Ctesiphonte Aeschinem tragicum Theocrinem vocat. Extat eiusdem aduersus hunc Theocrinem oratio, quanquam nonnulli Dinarcho tribuunt. Vsus est hoc prouer- bio diuus Hieronymus, ni fallor, in Epistola ad Furiam de viduitate: vbicumque viderent Christianum, statim illud de triuio Τραγικὸς Θεοκρίνης. Hoc conuicii faciebant in Christianum, quasi sanctimoniae simulator magnificis verbis aliorum vitam criminaretur.

370

[A]

TRAGICVM MALVM

3240

375

Τραγικὸν πάθος, id est Tragicum malum, dicetur ingens, cuiusmodi finguntur in tragoediis; nam ab iis abstinet comoedia. [C] Quintilianus duo facit affectuum genera: quosdam enim atrociores esse, hos amat tragoedia; quosdam mitiores, his vtitur comoedia; ac tragicos quidem πάθη vocant, comicos ἤθη. [E] Tragoedia semper habet tristem exitum, comoedia laetum; vnde Plautus, citante Festo Pom- peio, comoedice dixit pro 'suauiter':  Euge•, heus astitisti et dulce et comoedice.

[A]

CAECVS AVRIBVS [G] AC MENTE

3241

380	[A] Τυφλὸς τά τ᾿ ὦτα τόν τε νοῦν τά τ᾿ ὄμματ᾿ εἶ,  id est  Tu simul et aure et mente et oculis caecus es•. Quadrat in hominem plane stupidum.

[A]

CAECVM INSOMNIVM

3242

385	Τυφλὸν ὄνειρον, id est Caecum insomnium, de re friuola vanaque. Quaedam enim insomnia portendunt aliquid, quaedam inania sunt, [G] quemadmodum sunt et bruta fulmina.

[A]

ASINOS NON CVRO

3243

Τῶν δ᾿ ὄνων οὔ μοι μέλει, id est Caeterum asinos nil moror. Congruit in eum qui domesticis contentus opibus non quaerit aliena. Nam cui plaustrum est domi, huic non est opus asinis conducticiis. Carmen integrum alibi citauimus.

390

[A]

PLVRIVM CALCVLVS VINCIT

1593244

Τῶν πλειόνων ψῆφος νίκᾷ, id est Plurium calculus vincit. Quoties in consilio• cedi- tur multitudini. Plinius in Epistolis queritur• numerari sententias, non expendi. Et Liuius: Pars, inquit, maior meliorem vicit.

[A]

ΥΠΕΨΗΝΙΣΜΕΝΗ

3245

395	Ὑπεψηνισμένη dicitur iam propinqua partui. Sumpta metaphora a ficis post immissos psenas• maturescentibus. Hoc quid sit explicuimus in prouerbio Ἀνερί- ναστος. [H] Deflecti potest ad ingenium ad hoc aut illud vehementer propensum.

[A]

SVBDITITIVS ES

1603246

400	Ὑποβολιμαῖος εἶ, id est Supposititius es. 'Subdititii' [B] siue 'submissitii' [A] vocantur partus adsimulati; inde transfertur in hominem flctum et per dolum ab alio quopiam allegatum subornatumque. [B] Finitimum illi: Κίβδηλος ἄνθρωπος•. |

LB 1015

[A]

SVBIVGVS HOMO

3247

c404-412 405   a404-411 410

Ὑποζυγιώδης ἄνθρωπος, id est Subiugus homo. Qui non arbitratu suo, sed alieno iussu facit quippiam; traductum a iumentis iugalibus. [F] Huc pertinent illae metaphorae prouerbiales. Mittere sub iugum; Horatius:  Sic visum est Veneri, cui placet impares  Formas atque animos sub iuga ahenea  Saeuo mittere cum ioco. Item deiicere iugum, quod scripsit M. Tullius in prima Philippicarum. 'Subducere collum• iugo'; Ouidius:  Et tua laesuro subtrahe colla iugo. [H] 'Excutere iugum'.

[A]

PISTILLO NVDIOR

3248

415	Ὑπέρου γυμνότερος, id est Pistillo nudior. De vehementer tenui. Cognatum illi: Παττάλου γυμνότερος, id est Paxillo nudior. [H] His enim cortex detrahitur.

[H]

PISTILLO CALVIOR

3249

Ὑπέρου φαλακρότερος, id est Pistillo caluior. Prouerbialis item hyperbole de magnopere glabris. [B] Nam ima pistilli pars calui cranium referre videtur. [G] Transferri potest ad insigniter egenos aut simplices ac dissimulandi ignaros.

420

[A]

AVRVM SVBAERATVM

3250

c421-423

Ὑπόχαλκον χρυσίον, id est Subaeratum aurum, dicetur homo nequaquam synce- rus, sed aliud prae se ferens, aliud intus occulens. Sumptum a nomismatis adul- teratis.

[A]

NIHIL DE VITELLO

3251

425   c426-433 430

Νεοττοῦ οὐδέν μοι δίδως, id est Nihil mihi de vitello dedisti. Quadrat in eos qui impertiant deteriora, meliora sibi seruantes. M. Tullius in libro De diuinatione secundo• narrat huiusmodi fabulam, vnde consentaneum est hoc mutuatum esse prouerbium. Quidam somniarat se videre ouum ex lecti cubicularis fascia pen- 161 dens• illigatum; id somnium cum ad coniectorem retulisset, responsum est the- saurum indicari, proinde foderet eo loco quo se somniarat ouum videre. Vbi fodisset, reperit aurum argento circumtectum; misitque paululum ex argento coniectori, dissimulans inuentum aurum. Coniector accipiens: 'Nihilne', inquit, 'de vitello?'

[A]

QVERVLI IN AMICITIA

3252

435   c438-442 a438-441 440

Οἱ φιλομεμφέες εἰς φιλίην οὐκ εὐφυέες, id est Qui queruli sunt in amicos non sunt ad amicitiam idonei. Conniuere• ad amicorum vitia,  Haec res et iungit, iunctos et seruat amicos. [G] Sententia videtur desumpta ex Herodoto. Constabit tamen trimeter, si legas: 162  Οἱ φιλομεμεμφεῖς εἰς φιλίαν οὐκ εὐφυεῖς, Nec tamen video quid sit φιλομεμεμφεῖς. Si legimus φιλομεμφεῖς, addenda est coniunctio: Οἱ δὲ φιλομεμφεῖς. Ita constabit versus, id est:  Qui querulus est, amicitiae haud accommodus.

[A]

CLEOMENES SVPERAT CVBILE

3253

445	Ὁ Κλεομένης τῆς κοίτης ὑπερέχει, id est Cleomenes cubile superat. De eo qui magis abundaret rebus superuacaneis quam necessariis. [B] Ductum• apparet a quopiam corpore quam pro lectuli modo maiore. Sicut et Iuuenalis:  Lectus erat Codro Procula minor.

[A]

DIVES PROMISSIS•

3254

450   a451-457 LB 1016 455

Ὁ μὲν λόγος θαυμαστός, ὁ δὲ λέγων ἄπιστος, id est Magnifica quidem oratio, cae- terum non habetur fides loquenti. Quoties aliquis ingentia pollicetur, quae non videatur praestiturus. [F] Plutarchus in Apophthegmatis regum et imperatorum tribuit Eudaemonidae, qui quum audisset Stoicum, opinor, quempiam dixisse quod solus sapiens esset bonus imperator, Ὁ μὲν λόγος θαυμαστός, ὁ δὲ λέγων οὐ περι- σεσάλπισται, id est Admiranda quidem ora|tio, caeterum qui dicit nunquam cinc- tus fuit tubarum strepitu. Refert idem in Laconicis integre: Ὁ μὲν λόγος θαυ- μαστός, ὁ δὲ λέγων ἄπιστος, οὐ γὰρ περισεσάλπισται. Idem conueniet in theologos coelestia quaedam docentes, quum orationi vita non respondeat.

[A]

VTERQVE AMBO

3255

460

Ὁ μὲν Ἑκάτερος ἀμφότερος, ὁ δέ Ἀμφότερος οὐδέτερος, id est Vterque ambo, Ambo neuter. Instar aenigmatis est, cuius meminit Plutarchus in Moralibus, et extat in Graecis Epigrammatis. E duobus fratribus, quorum alteri nomen erat Ἑκάτερος, alteri Ἀμφότερος; ille• bonae frugis erat, hic nequam. Hos quum Phi- lippus vidisset, hoc in eos iocatus esse fertur. Quadrabit in duos aliquos, quorum alterius nequitiam alterius probitas compensat.

465

[A]

OS INEST ORATIONI

3256

470

Ὀστοῦν ἔνεστι τῷ λόγῳ,  id est  Sermoni inest os ac vigor•. [G] De oratione non inani, sed solidas habente sententias•. [A] Dictum hoc The- mistocli tribuitur; [G] videtur e poeta quopiam desumptum, est enim iambicus dimeter•.     [A] Quintilianus item rerum inuentionem appellat orationis ossa, sumpta 163 similitudine ab animantium corporibus, quae ossibus sustinentur, colligantur neruis, vestiuntur carnibus et pelle, cohaerent anima, mouentur actu•.

[A]

FLVVIVS NON SEMPER FERT SECVRES

1643257

475   c477-482 480   c483-486 485

Οὐκ ἀεὶ ποταμὸς ἀξίνας φέρει, id est Non semper secures fert fluuius, id est Non protinus tibi speres, idem quod aliis feliciter cessit. Natum ab apologo Aesopico: Cuidam caedenti syluam securis e manibus excidit. Mercurius inuocatus reddidit argenteam; neganti suam esse reddidit auream. Hanc quoque suam esse neganti ferream tandem restituit [B] et illas insuper donauit. [A] Alius quidam eundem euentum sperans, data opera, passus est elabi sibi securim. Ea cum perisset nec Mercurius imploratus adfuisset expostulanti, prior ille respondit ad hunc modum: Οὐκ ἀεὶ [B] ποταμὸς ἀξίνας φέρει. Quanquam hic apologus varie narratur in aliis commentariis, nempe adfuisse Mercurium et prolata aurea securi rogasse num ea esset quae perisset atque eo protinus affirmante suam esse, Mercurium offensum hominis impudentia nec fer- ream restituisse.

[A]

NON EST DITHYRAMBVS, SI BIBAT AQVAM

3258

490 495 LB 1017 500

Οὐκ ἔστι διθύραμβος ἂν ὕδωρ πίνῃ,  id est  Haud dithyrambus est, aquam si potitet. Non adest hilaritas, quum deest vinum; languet poetarum ingenium, ni vino concalescat. [B] Vnde teste Flacco:  Laudibus arguitur vini vinosus Homerus. Et:  Ennius ipse pater nunquam nisi potus ad arma  Prosiliit dicenda. | [H] Et:  Nulla placere diu nec viuere carmina possunt  Quae scribuntur aquae potoribus. [B] Quin vt refert in Symposiacis Plutarchus, Aeschylus tragoedias suas potando scripsit. Excitat enim vini calor inueniendi vim, quae torpet nonnunquam in ieiu- nis, mouet phantasias, addit impetus, subministrat fiduciam. Addit Gorgiam non recte suam tragoediam Marti tribuisse, cum Baccho magis sit• adscribenda. [A] Dithyrambi canebantur in honorem Bacchi, [B] qui et ipse διθύραμβος dictus est, quod bis natus velut e duabus ianuis prodierit.

505

[A]

POST ACERBA PRVDENTIOR

3259

a507-511 510

Παρὰ τὰ δεινὰ φρονιμώτερος, id est Post mala prudentior. Finitimum illi: Ῥεχθὲν δέ τε νήπιος ἔγνω. [G] Plato in Symposio: Ἃ δὴ καὶ σοὶ λέγω, Ἀγάθων, μὴ ἐξα- πατᾶσθαι ὑπὸ τούτου, ἀλλ᾿ ἀπὸ τῶν ἡμετέρων παθημάτων γνόντα εὐλαβηθῆναι, καὶ μὴ κατὰ τὴν παροιμίαν ὥσπερ νήπιον• παθόντα γνῶναι, id est Quae sane et tibi dico, 165 Agathon, ne ab hoc fallaris sed meis doctus malis caueas, neque quemadmodum habet prouerbium, stulti more malo accepto sapias. [C] Congruet in eum qui suo malo redditus est cautior.

[A]

PAVSONE MENDICIOR

3260

515   c515-521 520

Παύσωνος πτωχότερος, id est Pausone mendicior. Pauson pictor quispiam fuit insigni tenuitate, quemadmodum apud Iuuenalem Codrus. [H] Hunc notat Aris- tophanes in Pluto, apud quem, quum Penia exclamasset:  Ὦ πόλις Ἄργους, κλύεθ᾿ οἷα λέγει,  id est 166  O vrbs Argos, quod ait audi, respondet Chremylus:  Παύσωνα κάλει τὸν ξύσσιτον, id est  Pausonem adhibe tibi conuiuam.

[A]

VLTRA HYPERBOLVM

3261

525   a525-527   a528-532 530

Ὑπὲρ τὸν Ὑπέρβολον, id est Vincit Hyperbolum. Hyperbolus quispiam erat mirum in modum appetens litium. Vnde conuenit• in eos qui simili laborant morbo. [F] Plutarchus in Vita Alcibiadis, Thucydides Peloponnesiaci belli libro viii. et Aristophanes in Equitibus ostendit• Hyperbolum fuisse hominem modis omnibus improbissimum [H] nec vlla re clarum aut potentem nisi vitio linguae. [F] Praeterea M. Tullius libro De claris oratoribus ita scribit de Saturnino: Homo simillimus Atheniensis Hyperboli, cuius improbitatem veteres Atticorum comoediae notauerunt. Aristophanes praeter alia scribit et hoc de Hyperbolo:  Ἄνδρα μοχθηρὸν πολίτην, ὀξίνην Ὑπέρβολον,  id est  Improbum virum atque ciuem, vapam acidumque Hyperbolum.

[A]

SVS IN VOLVTABRO COENI

3262

535

Ὗς λουσαμένη εἰς κύλισμα βορβόρου, id est Sus lota rediit ad volutabrum luti, cum quis iterat iam expiata flagitia, [B] sicut indicauimus alibi. [A] Extat in Epistolis diui Petri. [G] Huic affine est quod habent prouerbia Sirach: Qui lauatur a mor- tuo et iterum tangit mortuum, quid prodest lotio illius?•

[A]

OB TEXTORIS ERRATVM

3263

540	Ὑφάντου πταίσματος ὑπήτης ἐτύφθη,  id est  Ob textoris erratum hypetes vapulauit. Cum quod hic peccauit, alius dependit. [G] Quid sit hypetes, nondum apud autores repperi•.

[A]

MENDAX ATRAPHAXIS

3264

LB 1018 546   c548-550 550   c550-555 555

Ψευδῶν πλέα ἀτράφαξις, id est Referta mendaciis atraphaxis, de tumidis ac vento- sis. Atraphaxis oleris genus | quod celeriter in altum surgit. [B] Latinis atriplex dicitur, affinis, ni fallor, betarum generi, quae et ipsae subito grandescunt, alioqui fatuae. Id quod indicat et Theophrastus in Historia plantarum libro primo, capite quinto. Eadem herba ab eodem, libro septimo, capite primo, recensetur inter eas quae celeriter proueniunt, nempe die a satu octauo; est caule grandiore, sed molli carnosaque. Suidas admonet dictum in Cleonem, qui• falso calumniare- 167 tur equites in concilio; cui, cum fides haberi videretur, dictum est: Ψευδατραφά- ξυος• πλέαν εἶναι τὴν βουλήν, id est Concilium plenum esse mendaci atraphaxi, quo dicto simul notata est et Cleonis in calumniando vanitas et populi facilitas in cre- dendo. Est enim illud proprium calumniae, e leuissimo malo subito maximam excitare tragoediam. In hanc ferme sententiam Suidas. [F] Adagium sumptum est 168 ex Equitibus Aristophanicis•.

[B]

INFLIGE PLAGAM AB ARATRO

3265

560 565

Παῖε τὴν ἐπ᾿• ἀρότρου, id est Inflige plagam aratri, siue Impinge vomerem, quum iubebimus strennue pugnare, [H] licet sine arte. [B] Natum aiunt ab huiusmodi fabula, [F] quam narrat Pausanias libro Eliacorum ii.•: [B] Glaucus quidam Carystius cum terram aratro proscindenti forte fortuna vomis excidisset ab aratro, sublatum aptauit manu• vice mallei. Quod vbi conspexisset pater Demylus•, iuue- nem produxit in Olympia ad pugilum certamen; verum vbi iam artis imperitus, plagis afflictus pene deficeret, pater acclamauit: Παῖε τὴν ἐπ᾿• ἀρότρου, admonens vt sic peteret hostem quemadmodum vomere solet vulnerare terram•. Hac voce rediit animus iuueni vicitque. [F] Idem postea bis vicit Pythia, octies Nemea, item octies Isthmia, autor Pausanias.•

[A]

SVMMISINGREDI PEDIBVS

3266

570   a573-576 575

Qui clanculum aut cautim ac pedetentim, quod aiunt, conantur aliquid, summis pedibus ingredi dicuntur•. Graeci iucundius efferunt aduerbio composito: ἀκροπο- διτί•. [B] Idem valent illa: 'Suspenso gradu' et Suspensis pedibus. Traductum a gestu eorum qui sic ingrediuntur vt strepitum pedum nemo sentiat, aut qui viae diffisi cautim et leuiter figunt vestigia. [G] Aliquanto diuersius est quod est apud Pla- tonem in Lachete: Καὶ οὐδὲ ἄκρῳ ποδὶ ἐπιβαίνοντας, id est Ne summo quidem pede ingredientes, quod pertinet ad illam formam: Summis labris degustare, Sum- mis digitis attingere.

[A]

COELVM DIGITO ATTINGERE

3267

580 585   a587-590 590   c591-594

Prouerbiali nimirum hyperbole digito coelum attingere dicuntur qui• longe supra mortalium conditionem ac diis proximi esse videntur•. M. Tullius ad Atticum libro secundo: Nostri autem principes digito se coelum putant attingere, si mulli bar- bati in piscinis sint qui ad manum accedant. [B] Cognatum illi quod alias ex eodem retulimus: In coelo esse. Ad consimilem modum Horatius:  Quod si me lyricis vatibus inseris,  Sublimi feriam sidera vertice. [I] Ouidius:  Huic tu quum placeas et vertice sidera tangas. [F] Et• apud Theocritum in Hodoeporis:  Ὅττι ποκ᾿ ἤδη  Ἀνυσάμην τὸν ἀμνόν, ἐς οὐρανὸν ὕμμιν ἁλεῦμαι,  id est 169  Agnum quando tuli, vobis in sydera abibo. [H] Lysimachus, quum ad Thraciam peruenisset, velut occupatis extremis regni 170 finibus: 'Nunc, inquit, Byzantii ad me veniunt, posteaquam coelum attingo lan- cea. Eam vocem insolentissimam ita castigauit Pasiades Byzantius, qui tum forte aderat, vt diceret: 'Abeamus, ne lanceae mucro coelum pertundat'.

595

[B]

CORINTHIARI

3268

c599-603 600   a599-603 LB 1019

Κορινθιάζεσθαι veteres vulgato ioco dicebant eos qui scortationibus ac lustris indulgerent quiue lenocinium exercerent; qui quaestus hodie nusquam vberior quam apud Venetos. Sumptum est a meretricibus Corinthiensibus, de quibus suo loco dictum est. [G] Tantus enim illic honos habebatur meretricibus vt, quemad- modum ex autoribus docet Athenaeus, illic in templo Veneris prostarent atque in solennibus precibus illud addi soleat, vt dii augerent meretricum numerum. Quin et illud refert meretrices facto sacro Ve|neri ciuitatem extremo periculo laborantem seruasse, placata Venere. Prouerbii [B] meminit huius Stephanus De vrbibus, Aristophanis allegans Cocalum.

605

[B]

SITANTIVITRVM, QVANTI MARGARITVM?

3269

610 615

Diuus Hieronymus in Epistola quadam ad Demetriadem virginem: Solent miseri parentes et non plenae fidei Christiani deformes et aliquo membro debiles filias, quia dignos generos non inueniunt, virginitati tradere. Si tanti, vt dicitur, vitrum, quanti margaritum? Vtitur eodem complusculis alibi locis, [H] vsurpatur et a Tertulliano in libello Ad martyres. [B] Hoc dicto summa rerum inaequalitas significabatur. Inter gemmas prima laus olim fuit vnionibus; vitrum vilissimum et tamen gem- mas nonnihil imitatur. Si tanto studio curas vt viuat corpus, quam est danda opera quo viuat animus? Si nihil non facis quo placeas homini principi, quanto magis enitendum vt placeas principi Deo? Si tantis sudoribus parantur opes per- iturae vel vsu vel furto, quur non magis incumbimus vt coelestes opes accumule- mus? In his et huiusmodi locus erit prouerbio.

[A]

HAERET IN VADO

3270

620 625   a628-632 630

Diuus Ambrosius• in Commentariis quos aedidit in Euangelium Lucae• [B] non inelegans vsurpauit adagium, [A] significans• Christi genealogiam, quae diuerse feratur ab Euangelistis, explicari non posse: In abruptum, inquit, disputationis venimus, haeremus in vado. Metaphora nimirum a nauigio ducta, quod vado illi- sum frustra circumagitur neque cursum institutum tenere potest; id quod euenit his qui incidunt in syrtes [B] aut in salebras. Ad hunc etiam• modum effert prouerbium M. Tullius libro De finibus bonorum quinto: Venit ad extremum, haeret in salebra. Rursum alias eodem in opere: Hic si definire, si diuidere potuis- set, si loquendi vim, si denique consuetudinem teneret, nunquam in tantas salebras incidisset. Sunt autem salebrae fluminum aut viarum obstacula, a saltu dictae. [F] Non dissimili figura dixit idem Cicero•: Aqua haeret. Sic enim scribit Quinto fra- 171 tri: Hic aqua mihi haeret, significans nihil esse profectum in causa. Suspicor dici solitum de causa prorogata. Etenim, vt non infunditur aqua nisi dicturo nec fas est loqui post extillatas clepsydras, ita, quum seruatur quod reliquum est aquae, interrumpitur dicentis oratio. [H] Plautus in Pseudolo:  Perii, nunc homo in medio luto est,  Nomen nescit, haeret haec res.

635

[B]

IN CVLMO ARARE

3271

c638-640 640

Ἐπὶ καλάμης ἀροῦν, id est In stipula arare, dicuntur qui labore nunquam inter- misso vim mentis exhauriunt aut qui nunquam desinunt ab amicis petere quod dent. Sumpta metaphora a nimium auidis agricolis, qui segetem non patiuntur vnquam interquiescere, sed assidua cultura succum omnem soli exhauriunt, sta- tim a messe nouam ingerentes sementem. Suidas citat ex Lysia.

[B]

TACITVRNIOR PYTHAGOREIS

1723272

645

Σιωπηλώτερος ἔσομαι τῶν Πυθαγόρᾳ τελεσθέντων, id est Taciturnior ero quam hi qui Pythagorae sunt initiati. De vehementer taciturnis vsurpari solet. Sumptum a Pythagorae schola, in qua quinquenne silentium indicebatur auditoribus, quam ἐχεμυθίαν vocant a cohibendo sermone. Suidas prouerbii titulo refert [F] et Zenodotus in Collectaneis•.

[B]

ATTAGENAE NOVILVNIVM

3273

650 655

Ἀτταγᾶς νουμηνία, id est Attagenae nouilunium. Refertur a Suida nec explicatur, nisi quod e diuersis locis haud difficile coniectura colligi potest dictum fuisse in turbam abiectorum et seruilium hominum. Siquidem attagen auis est palustris versicoloribus plumarum maculis distincta; vnde seruum hominem stigmaticum et cui tergum ob plagarum vibices variis punctis esset picturatum attagenam vocabant. Porro ad nouam lunam - sic enim Graeci vocant initium mensis, cum Calendas non habeant - et serui distrahebantur apud Athenienses et militum delectus agebatur.

[B]

INGENS INTERVALLVM

3274

LB 1020 660

M. Tullius in• Epistolarum ad Atticum [D] libro sexto [B] senarios hos ceu prouerbiales vsurpat: |  Πολλὰ δὲ ἐν μεταιχμίῳ  Νότος κυλίνδει κύματ᾿ εὐρείης ἁλός,  id est  Multas at vndas voluit in medio Notus  Vasti maris, significans illum procul abesse. Licet huc quoque torquere vt signiflces rem adhuc procul abesse a periculo.

665

[B]

VIVVS VIDENSQVE

3275

670

Quod in Eunucho dixit Terentius: Viuus vidensque pereo, id M. Tullius indicat prouerbiali figura dictum esse. Sic enim scribit in Oratione pro P. Sextio: Ille Cyprius miser, qui semper socius, semper amicus fuit, de quo nulla vnquam• suspicio durior ad senatum aut imperatores nostros allata est, viuus, vt aiunt, et videns est cum victu suo ac vestitu publicatus. Vsurpat aliquot locis et diuus Hieronymus. Quin et• illud quoque: Cum victu suo ac vestitu prouerbium sapit.

[B]

PRAESTAT HABERE ACERBOS

3276

675

M. Tullius in Dialogo de Amicitia: Scitum est enim illud prouerbium Catonis 'Multo melius de quibusdam acerbos inimicos mereri quam eos amicos qui dulces videantur'. Equidem, vt praeclaram esse sententiam fateor, ita prouerbium esse 173 negauerim. Primum, quod nullam omnino prouerbii speciem prae se ferat, deinde quod prouerbia vulgi sunt, non huius aut illius; vnde legendum arbitror 'Scitum est enim illud Catonis' aut 'illud verbum Catonis'. Tamen adscribendum putauimus, ne quis indiligentia praetermissum existimaret.

680

[B]

COLVMNAS RVMPERE

3277

685

Aelianus prodidit in Samo quondam fuisse animalia vasta magnitudine - neades vocantur -, quorum voce terra rumperetur. Vnde prouerbium natum in clamo- sos et improbe loquaces, vt postes et columnas dicantur rumpere. Vsus est eo 174 Vergilius in Philistum• rabulam et obtrectatorem. Item Iuuenalis:  Frontonis platani conuuhaque marmora clamant  <Semper et adsiduo ruptae lectore columnae•.>

[B]

LEPORIS VITA

3278

690 695

Λαγωοῦ βίον ζῆν, id est Leporis vitam viuere, dicuntur qui semper anxii trepi- dique viuunt. Quod id animal omnium praedae expositum ne somnum quidem capit, nisi oculis apertis. Demosthenes in Aeschinem: Λαγὼ βίον ἔζης δεδιὼς καὶ τρέμων καὶ ἀεὶ πληγήσεσθαι προσδοκῶν, id est Leporis vitam viuebas, timens ac tremens ac semper expectans vt vapulares. Vsus est et Plutarchus in libello Περὶ φιλοπλουτίας, quem pridem Latinum reddidimus. [G] Λαγωῶν δειλότεροι scrip- sit Athanasius in Apologia prima•; et apud Strabonem Phrygiis leporibus timidior, de quibus dictum est alias per occasionem.

[B]

VICTI NON AVDENT HISCERE

3279

c697-699 700

Νικώμενοι ἄνδρες τῇ ἀγρυξίᾳ δέδενται, id est Qui vincuntur silentio vincti sunt. Plutarchus, in libello cui titulus Quo pacto quis vtilitatem capere possit ex inimi- cis, citat ex Pindaro. Conuenit cum illo quod alibi retulimus: Quid nisi dolor victis? Est autem verbum perquam elegans ἀγρυξία, vbi quis non audet hiscere, a verbo γρύζειν, de quo non semel dictum est•.

[B]

THERSITAE FACIES

3280

705 710

Θερσίτειον βλέμμα, id est Thersitica facies. De prodigiose deformi dici solitum, quod Homerus scripserit hunc omnium qui ad Troiam venissent foedissimum fuisse. Ac totum hominem a capite, quod aiunt, vsque ad pedes ita graphice depingit et corporis vitia et animi morbos vt dicas pessimum ingenium in domi- cilio se digno habitasse; locus apud Homerum est Iliadis libro secundo notior quam vt hic referat adducere. [G] Venustius erit si ad animum transferatur, veluti si de formoso, sed moribus improbo, dicas: 'Si corpus aspicias, Nireus est; si ani- mum, plusquam θερσίτειον βλέμμα reperies'. [B] Adagii mentionem fecit Suidas•. |

LB 1021

[B]

PICIFER

3281

c712-715 715

Κιττοφόρος, id est Picifer, vulgare conuicium videtur in hominem infimum et despicatissimae sortis. Siquidem Demosthenes in Oratione pro Ctesiphonte dicit Aeschinem hoc nomine ab aniculis compellatum, quemadmodum et λικνοφόρον, quod picas et vannos capite baiularet. Nam his in mysteriis Bacchanalibus vte- bantur, quod ea auis sacra sit Baccho et vannus in omnibus mysteriis adhibeba- tur. Vnde Maro: Et mystica vannus Iacchi.

[B]

IN NVMERATO

1753282

720 725

In numerato habere, si ad animi res transferatur, prouerbii rationem habuerit, velut Octauius Augustus, [C] vt refert Seneca, [B] pronunciauit de Vinitio• ora- tore, quod 'ingenium in numerato haberet', propterea quod in causis agendis ingenio esset praesentissimo et quicquid aliis praestaret diutina cogitatio, id illi prima statim animi intentio daret. Sumptum est ab his• qui res suas ad certissi- mum calculum redegerunt, hoc est ad pecuniam numeratam. [H] Quintilianus in sexto: De actore, inquit, facile dicente• ex tempore dictum est olim ingenium eum in numerato habere. Vide prouerbium Numero dixisti.

[B]

QVANTVM HABET

1763283

730 735   a736-742   c739-742 740

Quantum habet quisque tanti fit. Quod scripsit Horatius• [F] in Satyra prima•:  [B] Nil satis est•, inquit, quia tanti quantum habeas fis. [D] Item Iuuenalis [F] Satyra tertia•:  [D] Quantum quisque sua nummorum seruat in arca,  Tantum habet et fidei. [B] Non recensuissem inter prouerbia, ne quis clamitaret me sententias collegisse, non adagia, nisi diuus Augustinus in libro De disciplina christiana nominatim prouerbii titulo citasset. Vnde et illud prouerbium, inquit, 'Quantum habebis, tan- tus eris'. [F] Quanquam et Horatius satis indicat vulgo iactatam sententiam eo quod praecessit:  At bona pars hominum decepta cupidine falso. Vsurpat et Apuleius in Apologia: Tanti reuera estis quantum habetis. Videtur ex Euripide venisse in vulgi sermonem; cuius et hunc versum inter caeteros refert Seneca:  Vbique tanti quisque, quantum habuit, fuit.

[B]

IMIS CERIS ERADERE

3284

745 750

Imis ceris eradere, pro eo quod est 'delere penitus', sic vt nullum omnino memo- riae pristinae vestigium extet. Sumptum ab his• qui in ceratis scriptitant tabulis; his mos est ita nonnunquam versum stilum per summum aequor cerae ducere, vt qualiacunque tamen prioris scripturae remaneant vestigia; aliquoties funditus delent. Diuus Hieronymus ad Chrysogonum: Ita nostrae es necessitudinis penitus oblitus, vt illam Epistolam, quam in corde Christianorum scriptam Apostolus refert, non parua litura sed 'imis', vt aiunt, 'ceris eraseris'. Conueniet in profundam obliuionem vel amicorum vel pristinae fortunae vel si quid est simile.

[B]

MACILENTA MANV PINGVEM PEDEM

3285

755 760

Hesiodus in opere quod inscripsit Opera et dies, velut aenigmate quodam expli- cuit paupertatem: Λεπτῇ δὲ παχὺν πόδα χειρὶ• πιέζοις, id est Gracili autem manu pinguem pedem premas. Manus enim gracilescunt fame, pedes intumescunt fri- gore. Carmen sic habet:  Μή σε κακοῦ χειμῶνας ἀμηχανίη καταμάρψῃ  Σὺν πενίῃ, λεπτῇ δὲ παχὺν πόδα χειρὶ πιέζοις,  id est  Ne te deprendant inopem mala tempora brumae,  Atque pedem premere incipiat manus arida pinguem. Venustius erit, si longius transferatur ad viaticum parandum senectuti aut similia. 177

[B]

NON SEMPER ERIT AESTAS

3286

765 LB 1022   c768-770 770

Ad eum ferme sensum pertinet et illud ex eodem libro:  Οὐκ αἰεὶ θέρος ἐσσεῖται, ποιεῖσθε καλιάς,  id est  Aestas non semper fuerit, componite nidos. Non semper virebit aetas; para quo se recipiat senectus. Aut non semper erit prospera fortuna; munias animum philosophiae decretis, quo fortunam aduersam | possit contemnere. [H] Admonet et Cato agricolas cogitent quam longa sit hyems. Notus est apologus de formicis exprobrantibus cicadae, quod totam aestatem nihil aliud quam cecinisset otiosa eoque mendicaret in hyeme. Hoc dictum opor- tuit adolescentum pileis inscribi; neque enim tantum admonet parandam esse rem in senectam, verumetiam eruditionem, virtutem, honestam famam, quae praesidia sunt optima senectutis.

[B]

CVM EXOSSIS SVVM RODIT PEDEM

1783287

775 780   a781-784

Consimili figura significauit egestatem in eodem opere:  Ὅτ᾿• ἀνόστεος ὃν πόδα τένδει,  id est  Quando pedes edit ipse suos is qui caret osse•. Exossem vocat polypum, qui ossibus careat. Is creditus est nonnullis sua brachia rodere, cum deest cibus. Est enim edacissimus, quanquam Plinius existimat id illi accidere a conchis; verum praecisa renasci credit, quemadmodum caudas lacertis. [G] Alcaeus apud Athenaeum libro septimo:  Ἔδω δ᾿ ἐμαυτὸν ὡς πολύπους,  id est  Comedo meipsum more polypi. Vnde et αὐτοφάγος dictus; verum hanc opinionem et Athenaeus reiicit.

785

[B]

CENTVM PLAVSTRI TRABES

3288

790 795 800   a801-804

Tam simile est prouerbio quam est ouum ouo, quod scripsit Hesiodus in eodem• opere, cui titulus Ἔργα καὶ ἡμέραι·  Ἑκατὸν δέ τε δούραθ᾿ ἁμάξης,  id est  Centum autem lignis plaustrum compingitur vnum. Eo tempestiuiter vtemur, cum significabimus id quod a nobis petitur magno constare. Facile enim alienis vtimur, non expendentes quanti constiterint ei qui praebet•. Carmen Hesiodi sic habet:  Ῥηΐδιον γὰρ ἔπος εἶπειν 'βόε δὸς καὶ ἅμαξαν'·  Ῥηΐδιον δ᾿ ἀπονήνασθαι 'πάρα δ᾿ ἔργα βόεσσι'.  Φησὶ δ᾿ ἀνὴρ φρένας ἀφνειὸς πήξασθαι ἅμαξαν·  Νήπιος, οὐδὲ τό γ᾿ οἶδ᾿ ἑκατὸν δέ τε δούραθ᾿ ἁμάξης,  id est  Nam dictu est procliue: 'dato plaustrumque bouesque';  At procliue negare: 'sed en tauris labor instat'.  Cogitat ast animo diues compingere plaustrum;  Stultus et haud nouit centum id compactile lignis. [G] Itaque, quoties ad id quod molitur aliquis, pluribus adminiculis opus est, velut ad gerendum magistratum, ad scribendum librum, ad munus concionandi, ad instituendam familiam, ad longinquam peregrinationem, non inepte vsurpa- bimus Hesiodi verbum: Ἑκατὸν δέ τε δούραθ᾿ ἁμάξης.

805

[B]

ARANEAS EIICERE

3289

810

Habet illud quoque prouerbii speciem, quod est apud eundem in eodem opere:  Ἐκ δ᾿ ἀγγέων ἐλάσειας ἀράχνια•,  id est  Vasis eiicias quas nectit aranea telas. 179 Sic enim significant inanitatem et inopiam etiam hodie. Ad eundem modum Catullus:  Nam tui Catulli  Plenus sacculus est aranearum. Quo dicto nunc nihil est vulgo vulgatius. [F] Lucianus in Pseudologista: Εὐρώτος καὶ ἀραχνίων μεστά, id est Carie et araneis differta•.

815

[B]

MVRIS CIRCVMCVRRENTIBVS

3290

c816-820 820

Τῶν τοίχων περιτρεχόντων, id est Parietibus circumcurrentibus. Plutarchus in Symposiacis, decade septima, problemate quinto, indicat muliebre fuisse prouer- bium, quo 'secretum' significabant, muris videlicet testes et arbitros arcentibus. At bonorum virorum huiusmodi voluptates etiam ac lusus ait oportet esse vt nihil egeant vallo parietum. Licebit vti cum significabimus aliquid ali monstri et ob id captari secretum.

[B]

ΚΕΡΑΣΒΟΛΟΣ

3291

c823-828 825 LB 1023 830   a831-833   c833-838 835

In eodem opere, problemate secundo, docet homines praefractos et asperis mori- bus et intractabiles κερασβόλους vocari solitos, quam vocem haud satis commode verteris Latine. Sumptam autem metaphoram ab agricolis, apud quos semina 180 quae, priusquam in terram decidant, incidant in cornua boum κερασβόλα dican- tur, παρὰ τὸ εἰς κέρατα βάλλεσθαι. Haec aiunt prouenire caeteris multo duriora, vnde et ἀτεράμονα vocantur. | Qui scripsit Etymologicon indicat hanc vocem semel duntaxat vsurpatam a Platone sumptamque a leguminibus quae nec igni nec aqua mollescant, cuiusmodi quaedam videmus admixta leguminibus minuta nigraque. [F] Locus est apud Platonem libro De legibus ix. Quo quidem loco videtur interpres ignorasse quae sint κερασβόλα; vertit enim legumina fulminis tactu praedura, quasi dictum esset κεραυνόβολα. [B] Porro cur id accidat vt semina quae in cornua boum impegerint aut non proueniant aut proueniant sicciora durioraque, Plutarchus hanc adfert causam: quod ea quae a manu calida statim excepta terra fouentur magis adiuuantur calore, qui seminibus est amicus; at quae in cornua incidant proiecta magis videntur quam seminata et mora frigus colli- gunt. [H] Theophrastus dubitat num friuolum sit quod de cerasbolis iactant agricolae.

840

[B]

RESPVBLICA VIRVM DOCET

3292

c841-843 845

Πόλις ἄνδρα διδάσκει, id est Respublica virum docet, significat neminem ad rem gerendam idoneum esse posse, nisi qui sit vsu exercitatus. Plutarchus citat ex Simonide, [C] tametsi hemistichium carminis heroici. [B] Quantumlibet diu ver- satus in agro, non fies idoneus administrandae rei publicae, nisi vixeris in foro, in curia, [H] in frequenti populo. Allusit huc Socrates Platonicus, quum inuitatus ad loca amoena in agris respondit se cupidum esse discendi, arbores autem nihil docere.

[B]

FABER CVM SIS

3293

c849-851 850 855

Plutarchus in Praeceptis ciuilibus senarium hunc, haud dubie prouerbialem, ex Euripide citat:  Τέκτων γὰρ ὤν, οὐκ ἔπραττες ξυλουργικά,  id est  Cum sis faber, opera haud facis fabrilia. Congruet in eum qui tentat ad quae non est idoneus vel ob imperitiam vel ob naturam alienam, veluti si quis infans et ad persuadendum ineptus suscipiat lega- tionem aut indiligens dispenset rem domesticam aut senex siue inualidus mili- tiam capessat, si venetur sacerdos, rhetoricetur Scotista. Iamdudum et illud Hora- tianum cessit in prouerbium, quod hinc imitatum videtur: Tractant fabrilia fabri.

[B]

AQVAM IGNI MISCERE

3294

c859-860 860 865 870

Inter prouerbia quibus ἀδύνατον significamus, referendum et illud Πῦρ ὕδατι μιγνύναι, id est Ignem aquae miscere. Plutarchus, in libello cui titulum fecit Περὶ πρώτου ψυχροῦ, adducit huius prouerbii testimonium, studens probare aquae 181 proprium esse frigiditatem potius quam aeris. Pugnat autem vtraque qualitate ignis cum aqua: quippe calidus et siccus cum humida et frigida. Narrat eodem in loco morem fuisse apud Persas vt supplex in fluuium descenderet, ignem gestans, minitans, ni consequeretur quae petebat, se ignem missurum in aquam. Atque ad eum modum impetrabat quidem quae rogabat, sed mulctabatur, quod minatus esset se facturum id quod esset contra rerum naturam; nam aqua hostis est ignis eumque semper extinguit. Id supplicandi genus apud barbaros maximum habe- batur et in quo non esset fas recusare quod petebatur. [H] M. Tullius Philippica xiii.: Prius vnda cum flamma redibit in gratiam. Rursus: 'Prius vndam flam- mamque', vt ait poeta nescio quis, prius denique omnia quam aut cum Antoniis respublica aut Antonii cum republica redeant in gratiam.

[B]

VELVT Ε SPECVLA

3295

875

Ὡς ἀπὸ σκοπιᾶς, id est Velut e specula. Similitudo prouerbialis, cum quis rem velut oculis subiectam totam vndique contemplatur; siquidem ex alto commo- dissime spectantur omnia, propterea quod nihil obstet quod impediat prospec- 182 tum. Vtitur Plutarchus in libello cui titulus De Romanorum fortuna.

[B]

VELVT IN CRATERE

3296

LB 1024 881   c883-885 885

Ὥσπερ ἐν κρατῆρι φιλοτησίῳ, id est Velut in cratere philotesio. Prouerbialis et haec collatio, qua significabi|mus res antea turbulentas componi sedarique et prius inter sese inimicos in gratiam redigi. Dicitur autem 'crater philotesius' quem in conuiuiis porrigunt aliis alii, ceu amicitiae symbolum ac pignus. Veluti qui filiam alicui desponderet, futuro genero praelibans φιλοτήσιον κρατῆρα porrigebat. Scy- thae quoque amicitias, quarum sunt pertinacissimi, cratere conciliabant, vt testa- tur in Toxaride Lucianus. [C] Quin et Christus ipse, nostrae religionis princeps, arcanam illam cum suis amicitiam poculo consecrauit.

[B]

SERO VENISTI

3297

890   c890-895 895

Ὄψ᾿ ἦλθες, id est Sero venisti. Competit in eos qui post tempus rem aliquam aggrediuntur, veluti si iam aetatis vitio frigidus vxorem paret ducere aut grandior literas addiscere. Natum ex oraculo quod Pythia vates aedidit cuidam consulenti, num deberet ad rem publicam tractandam accedere: Ὀψέ μ᾿ ἦλθες ἀρχὴν καὶ δημαγωγίαν διζήμενος καὶ παρ᾿ ὥραν στρατηγίου κόπτεις θύραν, id est Sero venisti me de principatu et reipublicae administratione consulens et alieno tempore militiae puhas ianuam. Meminit Plutarchus in Commentario cui titulus Εἰ πρεσβυτέρῳ πολιτευτέον.

[B]

PRIVS ANTIDOTVM QVAM VENENVM

3298

900

Diuus Hieronymus aduersus Rufinum• respondens: Quomodo eorum praefationes librorum quos nescias accuses, quae quodam vaticinio futurae calumniae responde- runt, implentes prouerbium 'Prius antidotum quam venenum', subaudi 'adhibes'. Conueniet vti quoties aliquis se purgat antequam accusetur. Antidotus enim aduersus venena datur; hanc nemo sumit nisi gustato veneno. Quanquam sunt qui se praemuniant antidotis, ne noceat si fors contingat sumere toxicum; quem- admodum fecisse legimus Mithridatem.

[B]

STATVA TACITVRNIOR

3299

905 910 915

His etiam temporibus in prouerbio est Statua taciturnior, in hominem vehemen- ter infantem ac tacitum. Vsus est hac hyperbole Horatius in Epistola ad Iulium Florum:  Statua taciturnius exit  Plerunque et risu populum quatit. Itidem Iuuenalis diuitem quempiam, sed infantem et indoctum, Mercurii statuae 183 similem facit: Truncoque simillimus Hermae. [H] Consimili forma diuus Chryso- stomus libro Περὶ ἱερωσύνης vi. de tardo et stupido: Τοῦτο δὴ τὸ ἡμέτερον· τῶν λίθινων οὐδὲν διοίσει᾽, id est Tum illud quod Graeci dicere solemus: 'A saxeis nihil differet', quod et alibi retulimus. Xenophon in Symposio: Ἐκείνων γοῦν μὲν ἂν ἧττον φωνὴν ἀκούσαις ἢ τῶν λιθίνων, id est Illorum igitur vocem minus audias quam saxearum statuarum. Statuae frequenter habent speciem sapientum et elo- quentium virorum; ipsae tamen nihil loquuntur.

[B]

HOC NOVERAM PRIVSQVAM

3300

920 925   c926-929   c928-929 930

Plutarchus, in libello cui titulus Philosophum maxime debere disputare cum principibus, irridens eos qui duplicem facerent philosophiae rationem, alteram in affectibus sitam, quae a Mercurio hegemone, id est 'ductore', proficisceretur, alte- ram in efferendo positam, quam diactorus Mercurius, id est 'nuncius', largiretur: Ἕωλόν ἐστιν, inquit, καὶ ὑποπιπτέτω τῷ 'Τουτοῒ μὲν ᾔδειν πρὶν Θεόγνιν γεγονέ- ναι', id est Friuolum et obsoletum est coniungaturque cum illo: 'Hoc noueram ante- quam Theognis natus est'. Vsurpat idem in eandem sententiam in libello cui titu- lus Περὶ τοῦ μὴ χρᾶν ἔμμετρα νῦν τὴν Πυθίαν, citans e comico quopiam. Aulus Gellius libro primo Noctium Atticarum, capite tertio, citat ex Lucilio: 'Contra patriam, inquit Cicero, arma pro amico sumenda non sunt'. Hoc profecto nemo igno- rauit et 'priusquam Theognis', vt Lucilius ait, 'nasceretur'. Non est dubitandum 184 quin hic senarius sit prouerbialis, quo rem frigidam et ineptam significabant. Apparet sumptum a Theognide, tragoediarum scriptore, quem frigidissimum fuisse testatur Suidas et, ni fallor memoria, Plato; nam fuit huius nominis alter quoque, cuius extant sententiae. |