LB 1076

CHILIADIS QVARTAE CENTVRIA SEXTA•

19

[F]

PLENIS• VELIS

3501

5 10

Passis velis plenisque velis agere dicuntur qui toto impetu summoque conatu moliuntur aliquid. Ita M. Tullius Pro domo sua ad pontifices: Quid tandem? Si tu• in illis reipublicae tenebris caecisque nubibus et procellis senatum a gubernaculis deiecisses, populum e naui exturbasses, ipse archipirata cum grege praedonum impu- rissimo plenis velis nauigasses - si quae tum promulgasti constituisti promisisti vendi- disti perferre potuisses, qui locus terrarum vacuus extraordinariis fascibus atque impe- rio Clodiano fuisset? Hactenus Cicero. [H] Philostratus in Polemone: Ἐπεὶ δὲ ἤκουσεν Εὐφράτου τοῦ Τυρίου, πλήρεσιν ἱστίοις ἐς τὴν ἐκείνου φιλοσοφίαν ἀφῆκεν, id est Posteaquam audiuit Euphratem Tyrium, plenis velis ad illius philosophiam se contulit. [F] De similibus figuris alias nobis non semel dictum est.

[F]

PECVNIA ABSQVE PECVLIO

3502

15 20 25

Apparet olim fuisse prouerbium inter agricolas iactatum Pecuniam sine peculio fragilem esse. Refertur Pandectarum libro trigesimosecundo, titulo De legatis et fideicommissis, capite Si chorus: His verbis: 'quae mobilia mea erunt, do, lego' 20 nummos ibi repositos, vt mutui darentur, non esse legatos Proculus ait, at eos quos praesidii causa sepositos habet, vt quibusdam bellis ciuilibus factitassent, eos legato contineri; et saepe audisse rusticos senes ita dicentes: pecuniam sine peculio fragilem esse, pecuniam appellantes quod praesidii causa reponeretur. Retulimus alibi prouer- bium quod admonet ne totam substantiam vni credamus naui, ne nihil supersit vnde damnum sarciatur, si nauis interierit. Ita solent senes summam aliquam seponere, ne nihil superesset, si res incendio, bello aut furto periret. Si libebit adagium alio deflectere, poterit accommodari ad eum qui non omnia consilia sua communicat amicis aut qui felicitatis summam non ponit in rebus extrariis, sed in animi bonis, vt illis casu perditis habeat quo confugiat nec despondeat ani- mum. Quod enim proprie nostrum est 'peculium' dicitur. Ea vero demum pro- prie nostra sunt quae fortuna non potest eripere.

[F]

RANA CVM LOCVSTA

3503

30 LB 1077

Impar certamen expressit hac figura Theocritus in Thalysiis:  Βάτραχος δὲ ποτ᾿ ἀκρίδας ὥς τις ἐρίσδω,  id est  Sic certo veluti si certet rana locustis. | Addit scholiastes Graecis ranam dici βάτραχον quasi βοάτραχον ob vocis aspe- ritatem.

35

[F]

MVSARVM AVES

3504

40	Μουσῶν ὄρνιθες in eadem ecloga dicti sunt poetae, quod assidue modulentur sua carmina:  Καὶ Μοισᾶν ὄρνιχες ὅσοι, ποτὶ Χῖον ἀοιδόν  Ἀντία κοκκύζοντες• ἐτώσια μοχθίζοντι,  id est  Quotquot aues Musarum audent certare poetae  Chio coccysando•, opera conantur inani.

[F]

AD PEDES, AD CAPVT

3505

45	Non sine prouerbii specie dictum videtur illud Theocriti in Pastoribus de rebus copiosis et affluentibus:  Ὧν μοι πρὸς κεφαλῇ καὶ παρ ποσὶ κώεα κεῖνται,  id est  Ad caput adque pedes, quarum me vellera cingunt. Sermo est pastoris iactantis opes suas, [H] quibus vndique affluebat.

[F]

PSYDRACIA•

213506

50 55   c59-61 60

Theocritus in Aita:  Ψεύδεα ῥινὸς ὕπερθεν ἀραιᾶς οὐκ ἀναφύσω,  id est  Non mihi nascentur nares mendacia supra. Scholiastes addit apud Siculos qui supra nares haberent pustulas albas, quas illi vocant ψυδράκια• siue ἰόνθους [E] aut ὀνθίους, [F] pro mendacibus haberi solitos vulgo. Quin et hodie vulgo dicunt: Nasus tuus arguit mihi te mentiri. Idem iocus est vulgi de maculis• vnguium. Quin et ipsas narium pustulas Graeci ψεύσματα vocant, [H] vt indicat idem scholiastes. Amans hoc aenigmate significat se nihil mentiturum de amica. Iones ψύδρακας appellant varias pustulas. Hinc diminu- tiuum ψυδράκια, ἐξανθήματα, quod in summa cute efflorescant.     Res ipsa plane superstitiosa est et casum esse puto, quod noui quendam cui non nasus tantum, sed tota pene facies psydraciis erat operta. Nec vllum vnquam animal vidi vanius aut impudentius mendax.

[F]

CVM SACCO ADIRE

223507

65 70   a71-74

Prouerbiali schemate dictum est quod adfertur ex Paulo libro Pandectarum qua- dragesimo sexto, titulo De solutionibus et liberationibus, capite Quod dicimus: Quod dicimus, inquit, in eo haerede qui fideiussori testatoris id quod ante aditam haereditatem ab eo solutum est debere statim soluere, cum aliquo scilicet tempera- mento temporis intelligendum est: nec enim cum sacco adire debet. Haec ibi. Non dubium est quin hic sermo fuerit vulgo iactatus de quouis qui postulat vt statim exhibeatur quod petit. Alioqui non ad omnia recipienda sacco est opus, velut ad oleum aut vinum.     [G] Graecis θυλακίζειν dicitur qui cum pera sequens postulat aliquid, qui mos est mendicorum, vnde prouerbium Mendicorum peras semper esse inanes. Θύλα- κος autem vas est farinarium. Hesychius indicat eam vocem fuisse peculiarem Tarentinis.

75

[F]

OFFICERE LVMINIBVS

3508

80 85

Officere luminibus dicitur qui gloriam alterius obscurat. Hic sermonis color sumptus est ex literis iureconsultorum, in quibus cauetur ex seruitutibus prae- diorum, ne vicinus altius sublato aedificio officiat luminibus vicini. Ita Paulus Pandectarum libro viii., titulo De seruitutibus vrbanorum praediorum, capite tertio, Luminum inquit seruitute constituta id acquisitum videtur, vt vicinus lumina nostra excipiat; quum autem seruitus imponitur, ne luminibus officiatur, hoc maxime adepti videmur, ne ius sit vicino inuitis nobis altius aedificare atque ita minuere lumina nostrorum aedificiorum. Id eleganter alio detorsit M. Tullius in Bruto: Nam vt Philisci et Thucydidis concisis sententiis, interdum etiam non satis apertis, officit Theopompus elatione atque altitudine orationis suae (quod idem Lysiae Demosthenes), sic Catonis luminibus obstruxit haec posteriorum quasi exaggerata altius oratio. [H] Idem Pro C. Rabirio Posthumo de C. Caesare loquens: Nec ami- cum pudentem corruere patitur; nec illius animi aciem perstringit splendore sui nominis, nec mentis quasi luminibus officit altitudo fortunae et ghriae.

90

[F]

MANV LONGA ET MANV BREVI TRADERE

3509

LB 1078 95 100 105

Libro Pandectarum quadragesimo sexto, titulo De solutionibus, scribitur hunc in modum: Pecuniam mihi debes aut aliam rem, si in conspectu meo ponere te iubeam, efficitur vt et tu statim libereris et mea esse incipiat: | nam tunc, quod a nullo cor- poraliter eius rei possessio detinetur, acquisita mihi et quodammodo manu longa tra- dita existimanda est. Simili figura dictum est breui manu dare libro Pandectarum vigesimo tertio, titulo De iure dotium, capite Licet soleat: Quoties autem extra- neus accepto fert debitori dotis constituendae causa, si quidem nuptiae insequutae non fuerint, liberatio non sequetur; nisi forte sic accepto tulit vt velit mulieri in totum donatum: tunc enim credendum est breui manu acceptum a muliere et marito datum.     Quae si deflectas, plus habebunt veneris, veluti: qui promissis agit ac spem 23 tantum ostendit, longa manu dat, quod animo contueri possis, non statim etiam tollere. Contra, qui praesens ac statim exhibet quod promittit, brevi manu dat. Pueri assem ostendunt elephanto nec audent porrigere.     De longis regum manibus alibi dictum est.

[F]

IYNGETRAHOR

3510

110 115

Qui vehementi et impotenti desiderio trahuntur ad aliquid Iynge trahi dicuntur. Ita Pindarus in Nemeis, hymno quarto: Ἴυγγι ἕλκομαι ἦτορ, id est Iynge trahor animo. Interpres addit huiusmodi fabulam: Iyngem aiunt fuisse filiam Echus, alii Pithus, quae, quum amatoriis venenis incitasset Iouem in amorem Ius, a Iunone irata versa est in auem, qua mulieres vti consueuerunt in amatoriis veneficiis, quemadmodum indicat Theocritus in Pharmaceutria:  Ἶυγξ, ἕλκε τὺ τῆνον ἐμὸν ποτὶ δῶμα τὸν ἄνδρα,  [G] id est  Per te, Iynx, meus ille domum vir, quaeso, trahatur•. [F] Quidam iyngem vertunt motacillam, quod caudam assidue moueat.

[F]

DII OMNIA POSSVNT

243511

120

Hemistychium Homericum: Θεοὶ δέ τε πάντα δύνανται, id est At coelestes omnia possunt. Quadrabit in monarchas, quibus promptum est facere quicquid animo collibitum fuerit, siue iure siue iniuria. Pindarus in Pythiis, hymno tertio: Θεὸς ἅπαν ἐπ᾿ ἐλπίδεσι τέκμαρ ἀνύεται, id est Deus autem pro sua libidine omnem exitum perficit.

[F]

TIMIDI MATER NON FLET

3512

a122-143 125   c127-135 130 135 140

Probus Aemylius in vita Thrasybuli testatur hoc velut aenigma vulgo iactatum, Timidi matrem non flere, quod in bello qui contemnunt hostem nihilque metuen- dum ducunt, quoniam sibi parum cauent, fere pereunt et matribus luctum adfe- runt cum orbitate. Contra qui nihil non metuit neque quicquam omnino contemnit, is tutioribus vtens consiliis raro venit in periculum. Thrasybulus enim, quum indixisset bellum triginta tyrannis, qui Athenas oppresserant, et cas- tellum Atticae Philen occupasset, non plures secum habuit quam triginta com- militones. Hoc, inquit, initium fuit salutis Atticorum, hoc robur libertatis clarissi- mae ciuitatis. Neque vero hic non contemptus est primo a tyrannis neque eius solicitudo. Quae quidem res et illis contemnentibus perniciei et huic despecto saluti fuit, hoc enim illos ad persequendum segnes, hos autem tempore ad comparandum dato fecit robustiores. Quo magis praeceptum illud omnium in animis esse debet, nihil in bello oportere contemni nec sine causa dici timidi matrem flere non solere. Quanquam satis constat hunc locum deprauate legi, vnde coniicio sic scriptum fuisse: 'Neque vero hic modo contemptus est primo a tyrannis, sed eius etiam solitudo' itaque 'modo' deprauatum est in 'non' et 'solitudo' in 'solicitudinem' et deprauatio deinde trahit deprauationem vt ansa ansam. Sentit enim Probus ipsum Thrasybulum vt hominem mediocriter nobilem ac diuitem despectui fuisse tyrannis, deinde hoc magis fuisse contemptui, quod tam paucos haberet suae factionis homines.     Retulimus alibi de fortitudine quae erumpit in neruum.

[F]

TEVTHIDVM MORE

3513

145 LB 1079 150

Themistocles, vt in ipsius vita refert Plutarchus, Eretrieo cuidam exprobrans ignauiam dixit: 'Ἦ γὰρ' ἔφη 'καὶ ὑμῖν περὶ πολέμου τίς ἐστι λόγος, οἳ καθάπερ αἱ τευθίδες μάχαιραν μὲν ἔχετε, καρδίαν δὲ οὐκ ἔχετε•', id est 'Sane', inquit, | 'et vobis aliquid de bello dicendum est, qui teuthidum in morem gladium quidem habetis, cor autem non habetis.' Quidam teuthidas putant esse quas nos vocamus sepias. Sepia autem de genere mollium est et arbitror huic generi cor non inesse.

[F]

SAMII LITERATI

3514

155   c155-158 160   c162-166 165 170    c170-172    c174-176 175

Plutarchus in vita Periclis citat hunc versiculum ex Aristophane comico:  Σαμίων ὁ δῆμός ἐστιν ὡς πολυγράμματος,  id est 25  Populus Samiorum valde literatus est. Arbitror hoc inde dictum, quod, quum Samii captiuis Atheniensium inussissent noctuam, Athenienses vicissim Samiorum captiuis inurebant Samaenam, [G] quam in collectaneis opinor dictam Σάμην•. [F] Id erat nauis genus, lato ventre, a prora veluti suilli rostri speciem praeferens, vnde et hic versus iactatus est:  Ναῦς δέ τις ὠκυπόρος Σαμία ὑὸς εἶδος ἔχουσα,  id est  Nauis erat velox Samia specieque suilla. Dicta est Samaena, quod a Samiis reperta sit. Conueniet igitur in cicatricosos et stigmatum plenos. Hesychius et Suidas addunt apud poetam dictum in Babylo- nios e pistrino prodeuntes, stigmatibus notatos. Verum Aristoteles• aliam huius 26 dicti monstrat originem: quum Samiorum gens esset afflicta a tyrannis, ob inopiam administrantium rempublicam coacti sunt aliquot e seruis admittere in consortium administrandi magistratus. Sic Aristoteles. Seruile est autem [H] ac noxiorum [F] stigmatis notari. [H] Apud Plautum in Cassina: Si hic literatus me sinat, 'literatum' appellans notis inustis insignem. Plinius libro xviii., capite iii. inscriptos appellat: At nunc eadem illa vincti pedes, damnatae manus, inscripti vul- tus exercent. De attagena diximus alias. [F] Nec desunt qui causam diuersam adferant, quod apud Samios inuentae sint vigintiquatuor literae a Callistrato. Sic Andron in Tripode•. Idem Ionum literas tradidit Atheniensibus. Probabile est igi- tur a repertis traditisque literis iocum fuisse versum ad stigmata; nam Samii simul et accipiebant et tradebant infames notas. [H] Nicanor Alexandrinus, grammati- cus, populari ioco dictus est Stigmaticus, quod de scripturae distinctiunculis, quas Graeci στιγμάς appellant, curiose scripserit.

[F]

SAMII MORES

3515

c178-180 180

Σαμιακὸς τρόπος, id est Samii mores. Quidam referunt ad calumniandi vitium, quod, vt dictum est, Samii notas et inurerent aliis et paterentur ab aliis. Alii malunt referre ad nouam nauigii speciem, quam apud illos repperit Polycrates tyrannus. Itaque quadrabit in eos qui suos quosdam habent mores, a caeterorum moribus dissidentes.

[F]

ΛΑΚΚΟΠΛΟΥΤΟΙ

3516

185

Calliae barbarus quispiam clam indicauit magnam auri vim in puteum quen- dam coniectam. Is et occidit indicem, ne proderet, et aurum sustulit. Vbi res innotuit, in comoediarum iocum versa est, vt qui malis artibus subito ditesce- rent λακκόπλουτοι dicerentur. [H] Refert Plutarchus in vita Aristidis. [G] Attigit et Hesychius.

[F]

ABYDVS, ABYDENVS

3517

190    c190   a193-200 195 200

Abydenorum mores in prouerbium abierunt. Nam Abydeni dicti sunt sycophan- tae seu molles et effoeminati. Meminit adagii Pausanias et Suidas, quorum hic ostendit etiam res nihili nugasque meras Abydum dici (quemadmodum de tricis et apinis alibi retulimus), [G] opinor, quod id temporis frigeret Abydus ob vetus- tatem. Vnde Sinopen meretricem Abydum vulgo dictam indicat Athenaeus libro xiii., quod iam anus a nemine adiretur. Hesychius indicat quempiam apud poe- tam quendam Ἀβυδοκόμαν dictum, quod de sycophantia sese venditabat. Suidas, ni fallor, alicubi citat ex Aristophane. Zenodotus sic effert prouerbium: Ἄβυδος πόλις, id est Abydus ciuitas. Stephanus indicat prouerbium dictum ab Abydenis Milesiis. Nam hinc profecta est Abydus Hellespontica. Verum haec propius atti- 27 nent ad prouerbium quod ante retulimus, Ne temere Abydum.|

LB 1080

[F]

ΑΘΕΡΙΖΕΙΝ

3518

c202-204   c203-205 205

Graecis ἀθερίζεται quod reiicitur ac nihili fit. Translatum a summis ordei spicis, quae ceu cuspides habent, quae nulli sunt vsui, sed inter metendum pereunt. Eas Graeci vocant atheras. Sic ex Galeno annotauit vir ille diuinus Hermolaus Barba- rus. Sunt qui putent spicas inutiles ac reiiculas dici athericas, quod a messoribus 28 ac triturantibus negligantur.

[H]

MANVARI

3519

210 215

Sicut fures multis artibus instructi sunt, ita studium illorum variis nominibus appellabatur, velut inuolare et manticulari. Pro eodem Laberius citante Nonio Marcello dixit manuari, nec dubium quin ea vox ioco populari fuerit iactata, quemadmodum et hodie, quoniam furandi verbum nimis odiosum est, mitiore verbo dicunt: digitauit, si quid furto sublatum volunt intelligi, simul vt effugiant actionem iniuriarum: 'Quid ais? Appellas me furem?' 'Nequaquam, sed manua- torem.'     Huiusmodi voces obsoletae non carent gratia, si in loco adhibeantur nec sine προεπιπλήξει, 'vt prisci loquebantur' aut 'vt vetere verbo vtar'.

[F]

AD CORONIDEM VSQVE

3520

220 225 230   a233-238 235   c239-241 240

Μέχρι τῆς κορωνίδας, id est vsque ad coronidem. Quum extremum finem rei cuiuspiam significamus. A nauibus translatum putant literatores, quibus aliquid rostri speciem gerens solet addi. Nam 'corone' Graecis cornicem sonat, 'coronis' corniculam. Apud Homerum vsurpatur κορώνη pro anulo aut si quid aliud appo- nitur ostio. Idem velut ornamenti gratia perfectis omnibus additur. Vnde Eusta- thius indicat laetum rerum finem χρυσῆν κορώνην prouerbio dici solere. Plutar- chus in libro De fortuna Alexandri refert Philoxenum a Dionysio coniectum in latomias [H] (id erat nomen teterrimo carceri), [F] quod tragoediam quam illi castigandam tradiderit, ἀπὸ τῆς ἀρχῆς μέχρι τῆς κορωνίδας περιέγραψεν, videlicet circunducta linea significans totam esse dispungendam. Idem Aduersus Stoicos: Ἐκ παρόδου καὶ ἀρχῆς ἄχρι κορωνίδος, id est ab ingressu et initio vsque ad coro- nidem.     Iucundius erit, quoties transfertur ad animum, veluti si quis 'studiorum coro- nidem' dicat aut moneat vt egregiis coeptis auream addat coronidem aut vitae laudabiliter actae iubeat auream imponi coronidem, hoc est mortem piam. [G] Quanquam 'coronis' dicitur interdum quod accedit absoluto operi, vt Martialis: Multaque coronide longus.     Qualia sunt in conuiuiis quae Graeci vocant ἐπιδορπίσματα siue μεταδόρπια, quod coenis addantur, Latini, ni fallor, bellaria vocant. Cuius vocis eadem fuerit gratia, si ad res animi transferatur, velut ad accessionem quaestioni propositae additam aut aliud simile.     [H] Postremo: grammatici, quoties persona actoris eodem metri genere finit quo coeperat, coronidem vocant eamque notant veluti rostri figuram exprimenti- bus lineis.     [F] Attigeramus hoc prouerbium in eo quod est A capite vsque ad calcem, sed tribus duntaxat verbis.

[F]

SINE VT INCOLVMIS REDEAT

293521

245 250

Habet prouerbii speciem quod est apud Theocritum in Hodoeporis:  Εἶα λέγ᾿, εἴ τι λέγεις, καὶ τὸν ξένον εἰς πόλιν αὖθις  Ζῶντ᾿ ἄφες,  id est  Dic age, si quid dicis, et hospes vt vnde profectus  Viuus eo redeat permittito. Sic et hodie dicimus iis qui verbis [H] minacibus [F] et conuiciis ferociunt: Eia, sine hominem viuere! [H] Verba sunt Laconis ad Comatam, qui de se arroganter in alterum contumeliose fuerat loquutus. Tametsi locum varie interpretatur scho- liastes.

[F]

VESTIGIO

303522

255 260

Non ignotum est Latinis e vestigio fieri quod citra moram ac protinus fit, quod prisci dicebant extemplo. Eadem figura reperitur et apud Graecos ἐκ ποδός pro 'ilico', velut in Theocriti Verno itinere: Ὃς ἐκ ποδὸς ἄνυε κράναν, id est Qui tum protinus extruxit fontem.     De ἐκ ποδός quod significat ab imis, velut a pedibus [H] vsque ad caput, [F] dictum est alibi. |

LB 1081

[F]

QVISQVIS TARDE VENIT AD COENAM

3523

265 270   c270-274

Theocriti scholiastes indicat hos senarios prouerbio fuisse iactatos:  Ὅστις ἐπὶ δεῖπνον ὀψὲ κληθεὶς ἔρχεται  Ἢ χωλός ἐστιν ἢ οὐ δίδωσι συμβολάς,  id est  Quisquis vocatus tardus ad coenam venit  Aut claudus est aut non dat ille symbolas. Theocritus sic habet:  Ἦ μετὰ δαῖτα κλητὸς ἐπείγεαι;  id est  An quoquam ad coenam properas conuiua vocatus? Et addit eos qui vocati sunt celerius ire, qui non vocati tardius. Etenim qui voca- tus se venturum promisit inciuile putat, si conuiuatori sit in mora; qui non voca- tus venit vel pudore tardior est vel quod exclusus spe alterius conuiuii. Ita qui symbolum dedit properat, ne mulctetur damno, si post tempus venerit; qui non dedit, huius rei securus, vt lubet ambulat.

275

[F]

GARGARA BONORVM

3524

c276-289 280 285 290   a290-294 295   c295-299   c299-303 300   a299-310 305 310

Innumerabilem hominum rerumue vim prisci gargara dicebant, ficta, ni fallor, voce a strepitu quem facit hominum congregatorum multitudo aut rerum effusa- rum copia. Aristomenes ἐν Βοηθοῖς apud Suidam et Aristophanis interpretem: Ἔνδον γὰρ ἡμῖν γάργαρα, id est Nobis enim intus gargara. Citatur et tragicus quis- piam, Sophron, opinor, qui scripserit: Χρημάτων τε γάργαρα, id est Pecuniarum gargara. Vnde et γαργαίρω verbum, quod significat perstrepo prae multitudine. Vt Cratinus:  Ἀνδρῶν ἀρίστων πᾶσα γαργαίρει πόλις,  id est  Vrbs vniuersa haec optimis strepit viris. Rursus ex fabula cui titulus Λίμναι citatur hic versiculus:  Ἀνδρῶν ἐπακτῶν πᾶσα γάργαιρ᾿ ἑστία,  id est  Viris adactis tota perstrepit domus. Caeterum, quod est apud Homerum Κάρκαιρε δὲ γαῖα πόδεσσι, id est Pedibus 31 quoque terra strepebat: mutata literula κάρκαιρε dictum pro γάργαιρε. Denique, cancros existimant dictos γάργαρους ob pedum multitudinem. [G] Macrobius libro Saturnalium quinto docet Gargara montem esse et eiusdem nominis oppi- dum monti subiectum in Mysia, vt apparet, quae frugum est feracissima, vt hinc factum sit vt qui immensam rerum copiam significare vellet Gargara nominaret. Exempla citat ex Alcaeo, Aristomene, quae scribarum inscitia desiderantur. [F] Aristophanes ἐν Ἀχαρνεῦσι risus causa duas voces coniunxit immensam multitu- dinem significantes:  Ἃ δ᾿ ὠδυνήθην, ψαμμοσικοσιογάργαρα. 32 Siquidem ψαμμοσικόσια dicunt Graeci quae vel aequant harenarum numerum, ad eam formam qua dicunt τριακόσια et ἑξακόσια. [G] Alexis apud Athenaeum libro sexto:  Ἐβόα καλῶν τὸν οἰκέταν  Ἕν᾿ ὄντα καὶ μόνον, ὀνόμασιν δὲ χρώμενον  Ψαμμακόσιοις,  id est  Famulum intonabat euocans  Vnum atque solum, caeterum vocabulis  Vtens ad id innumeris. Loquitur de paupere ostentatore diuitiarum, qui, quum non haberet nisi vnum famulum, tamen pro foribus euocabat eundem variis nominibus, vt hospites cre- derent plurimos esse domi. Et huius compositae vocis meminit Macrobius loco quem modo indicauimus.

[F]

ONOBATIS

3525

c312-317 315   c319-322 LB 1082 321 325

Apud Cumanos mulier in adulterio deprehensa ducebatur in forum, vt illic lapidi insistens omnibus esset conspicua. Deinde, impositam asino atque ita per totam ciuitatem circunductam reducebant ad lapidem, vt ibi rursus esset omnibus spec- taculo. His actis habebatur infamis per omnem vitam et ignominiae gratia ὀνοβά- τις dicebatur, quod asinum equitasset. Lapis autem nefastus ac detestabilis habe- batur in quo steterat mulier. Quadrabit in quamuis prostitutae famae.     Asinus apud Cumanos erat iocus prouerbialis, qua de re nobis dictum est alias. Illud hic annotandum, quomodo decreuerit legum seueritas. Apud Hebraeos adultera lapi|dabatur. Apud Romanos aliquando minitabatur lex Iulia. Apud Cumanos summa ignominia supplicii loco erat. Nunc apud Christianos ludus est adulterium, apud quos tamen matrimonium est sacramentum. Quid superest, nisi vt premia decernantur his qui multorum vxores constuprarunt? Olim inces- tae prophanae viuae defodiebantur. Nunc violare virginem Christo dicatam pie- tas est.     Verum quod ad prouerbium attinet, refertur a Plutarcho in Problematis.

[F]

MONOPHAGI

3526

c329-339 330 335

Μονοφάγοι dici poterunt sordidi et inhospitales qui neminem inuitant ad conuiuium. Aeginensium qui ad bellum Troianum profecti fuerant, multi perie- rant in pugna, plures tempestas absorpserat. Paucos igitur qui domum incolumes redierunt, quum recepissent cognati, videntes reliquos ciues ob desiderium suo- rum in luctu ac moerore versari, non arbitrati sunt conuenire vt vel palam laeti- tiam suam declararent vel diis ob illorum salutem rem diuinam facerent, sed suos quisque quos incolumes receperant, domi clam conuiuiis et gratulationibus exci- 33 piebant, ipsi ministrantes patribus, cognatis, fratribus ac necessariis, neminem alienum admittentes. Hoc imitantes Aeginetae, quum Neptuno sacrificant, dies sedecim, gestantes thiasos, quos vocant, clam apud sese conuiuia celebrant, neque seruorum quisquam adesse sinitur. Mox Veneri sacrificantes festum soluunt. Itaque qui sic sacrificabant μονοφάγοι dicebantur.

340

[F]

EAMVS ATHENAS

3527

c341-344   c344-352 345 350

Ἴωμεν εἰς Ἀθήνας, Eamus Athenas. Plutarchus in vita Thesei refert Athenienses Minois violentia simulque rerum inopia afflictos inisse foedus cum illo his qui- dem conditionibus, vt quotannis in Cretam mitterent septem pueros ac totidem puellas, quos quidam existimant a Minotauro solitos interimi. Aristoteles dissen- tit: sed quum vetusti cuiusdam voti religione tenerentur Cretenses, illas• homi- num primitias mittebant in Delphos. Quibus eo proficiscentibus adiunxerunt sese multi Cretensium filii. Caeterum quum illic ob terrae sterilitatem aegre sibi pararent victum, venerunt in eam Italiae partem quae quondam Iapygia dicta est. Hinc in Thraciam profecti Bottiaei dicti sunt. Vnde virgines Bottiaeorum sacri- ficio quodam absoluto canere solent: Eamus Athenas, his verbis testificantes desi- derium patriae quondam relictae. Huius sententiae citat autorem Aristotelem in Republica Bottiaeorum.     Licebit vti, si quando nos melioris fortunae relictae poenitebit.

[F]

ABDERITICA MENS

343528

355 360 365

Abderitae in stuporis insaniaeque fabulam abiere. Quod perspicuum est ex epi- grammate Martialis libro x. de eo qui damnatus in theatro repraesentauit Mutium Sceuolam ac manum imposuit igni, sed iussus, sed acrioribus paratis suppliciis, ni faceret:  Si patiens fortisque tibi durusque videtur,  Abderitanae pectora plebis habes. De Boeotis et Batauis alias nobis dictum est. Abderitanis autem natura peculia- rem fuisse mentis stuporem indicat M. Tullius in libris De natura deorum. Et Pli- nius libro xxv., [G] capite viii.• [F] docet huic vrbi vicina esse pascua in quibus equi pasti inflammantur rabie, [G] quemadmodum apud Potniam asini•. [F] Est autem in Thracia, condita dictaque ab Abdera sorore Diomedis, patria Democriti physici, iuxta Pomponium Melam. Stephanus ciuitatem dictam autumat ab Abderito filio Erimi, Herculi adamato, quem Diomedis equi dilacerarant.

[F]

MARITIMI MORES

3529

370   c372-376 LB 1083 376

Non abest a prouerbii specie quod Plautus in Cistellaria dixit maritimos mores pro variis et inconstantibus, quales fere sunt amantium, qui, quum ferantur impo- tentibus cupiditatibus, tamen sibi non constant. Queritur autem apud comicum adolescens de Amore mentem in varios affectus rapiente. Ita, inquit, mihi omnia ingenia sunt: quod lubet, non lubet iam id continuo. Ita me Amor lapsum animi ludificat, fugat, agit, appetit, raptat, retinet, iactat, largitur, quod dat non dat, deludit. Modo quod suasit dissuadet; quod dissuasit, id | ostentat. Maritimis moribus mecum experitur. Quemadmodum autem mare nunquam conquiescit et subinde mutat faciem, ita ferunt homines maritimos nonnihil ex maris ingenio referre. De Euripo dictum est nobis alias.

[F]

PECVNIAE PEDIBVS COMPENSANTVR

3530

380   c384-386 385

Inter Catonis dicta quae prouerbiorum vice celebrantur refertur et illud: Pecu- niam pedibus compensari, quod tamen in libris eius viri nondum repperi. Sed fieri potest vt hoc M. Tullius ioco dixerit. Nec dissimile veri est multas Catonis sen- tentias fuisse celebres quas ille dixit tantum, non scripsit. Ciceronis ex oratione Pro L. Flacco verba subscribam: Si te crassi agri delectabant, hic alicubi in Crustu- mino aut in Capenati parauisses. Verum esto; Catonis est dictum 'pedibus compensari pecuniam'. Longe omnino a Tiberi ad Caicum et caetera. Sententiam autem hanc esse arbitror, si longius absit fundus plus impendiorum esse domino et minus ad eum redire lucri. Id damni sarcitur pedibus domini, si non grauetur subinde fun- dum inuisere.

390

[F]

NE INCALCEATVS IN MONTES

353531

395

Theocritus ἐν Νομεῦσι:  Εἰς ὄρος ὅκχ᾿ ἕρπεις, μὴ ἀνάλιπος ἔρχεο, Βάττε·  Ἐν γὰρ ὄρει ῥάμνοι τε καὶ ἀσπάλαθοι κομόωντι,  id est  Batte, caue pedibus nudis perrepere montem,  Quippe rubis tribolisque viret mons vndique densus. Qui suscipit vitae genus armet sese aduersus occursura incommoda, ne poeniteat suscepti.

[F]

NON INCEDIS PER IGNEM

3532

400 405

[H] Οὐ γὰρ ἐπὶ πυρὸς βέβηκας: Non incedis per ignem. [F] Theocritus in Hodoeporis:  Μὴ σπεῦδ᾿· οὐ γάρ τοι πυρὶ θάλπεο,  id est  Ne propera: neque enim igne calescis. Scholiastes indicat subesse prouerbium, quo significabant aliquem plus satis fes- tinare. [H] Nam pastor, vt erat, protinus volebat canendi certamen inire. Alter non probans tantam celeritatem prouocat ad locum commodiorem. [F] Prope- rant enim qui per ignem incedunt et celeritas reddit elementum innoxium, quem- admodum non laeditur qui manum per mediam flammam mittit aut prunam ardentem subito manu correptam abiicit. Qui versatur in re periculosa dicitur et ipse 'per ignem incedere', [H] de quo prius nobis dictum est.

410

[F]

CALAMOBOAS

363533

c411-415 415

Antipater, quum nec vellet nec posset congredi comminus• cum Carneade, qui magna vehementia inuehebatur in Stoicos, semet ad scribendum vertit multosque libros aedidit maledicos et ineptos, in quibus passim contradicebat Carneadi. Hinc vulgo cognomen adeptus est Καλαμοβόου, quod non lingua, sed calamo vociferaretur. Meminit Plutarchus in libello Περὶ τῆς ἀδολεσχίας.

[F]

NON SOLI ATRIDAE AMANT VXORES

3534

420 425

Quoties significabimus suam cuique dolere iniuriam, contumeliam aut damnum nec oportere quemquam impune laedi, conueniet Homericus ille versus ex Ilia- dos I:  Ἦ μοῦνοι φιλέουσ᾿ ἀλόχους μερόπων ἀνθρώπων  Ἀτρεΐδαι;  id est  Num solis hominum Atridis affectus amorque  Vxorum est? Eum Sextus Coelius citante Vlpiano ceu vulgo iactatum adfert libro Pandectarum xlviii•, titulo Ad legem Iuliam de adulteriis, lege Si vxor. Vergilius imitatus est libro Aeneidos ix: Nec solos tangit Atridas / Iste dolor.

[A]

AVRIS BATAVA

3535

430   c431-433 LB 1084 435   c436-444 440   c442-444   c444-446 445 450   c453-455 455 460   c463-472 465 470 475

Quemadmodum Graeci dicunt Βοιώτιον οὖς, id est Boeoticam aurem pro 'pingui crassaque', itidem Martialis Epigrammatum libro sexto Batauam• aurem dixit 'agrestem, inelegantem tetricamque':  'Tune es, tune' ait 'ille Martialis  Cuius nequitias iocosque nouit  Aurem qui modo non habet Batauam?' Sic enim legit Domitius Calderinus, quanquam non|nulli mutarant• pro 'Batauam' 'seueram'.     Erant Bataui Germaniae populi, Cathorum pars, qui domestica seditione pulsi extrema Gallicae orae vacua cultoribus simulque insulam inter vada sitam occu- pauere, quam mare Oceanum a fronte, Rhenus amnis tergum ac latera circum- 38 luit. Gens tum bello valida, vt quae Germanicis bellis esset exercitatissima, tum opibus pollens, quod Romana militia non exhauriretur, quandoquidem erat his cum imperio societas, vt viros tantum armaque ministrarent, quemadmodum copiosius prodidit Cornelius Tacitus libro xx. Conuenit inter plerosque doctos, nec id refragantibus coniecturis, eam insulam cuius meminit Tacitus esse quam nunc Hollandiam vocant, terram mihi semper et celebrandam et venerandam, vt cui vitae huius initium debeam. Atque vtinam illi nos tam possimus honesta- mento vicissim esse quam illa nobis non est poenitenda! Nam quod Martialis eam gentem rusticitatis insimulat, quod eandem Lucanus trucem vocat, aut nihil ad nos pertinet aut etiam laudi vertendum arbitror vtrunque. Siquidem quae gens non aliquando fuit rudior? Aut quando Romana gens laudatior quam cum praeter agriculturam et militiam nihil artium nosset? Quod si quae quondam in Batauos dicta sunt contendet• aliquis ad huius temporis rationem pertinere, quae maior laus Hollandiae meae poterit tribui quam si dicatur a Martialis iocis abhor- 40 rere, quos etiam ipse nequitias appellat? Vtinamque Christianis vel omnibus aures essent Batauae, quo pestilentes eius poetae facetias aut non admitterent aut certe his• non caperentur! Quod si quis id rusticitatem vocare velit, nos conui- cium haud illibenter agnoscimus, videlicet cum integris Lacedaemoniis, cum priscis illis Sabinis, cum laudatissimis Catonibus commune. Lucanus autem, opi- nor, ita truces appellat Batauos vt Vergilius acrem Romanum. Alioqui, si mores domesticos spectes, non alia gens est ad humanitatem, ad benignitatem propen- sior cuique minus adsit vel feritatis vel truculentiae. Ingenium simplex et ab insi- diis omnique fuco alienum, nullis grauibus obnoxium vitiis, tantum ad volupta- tem, praecipue conuiuiorum, aliquanto deditius. Cuius rei causam esse puto 42 miram rerum omnium exuberantiam quibus voluptatis studium iritari solet, idque partim ob commoditatem importationum, quod non solum occupat duo nobilissimorum fluminum ostia, Mosae Rhenique, verumetiam quod aliquanta sui parte Oceano alluitur, partim ob natiuam regionis vbertatem, vt quae passim nauigabilibus ac piscosis interluatur fluuiis, pascuis vberrimis abundet. Ad haec auium infinitam copiam paludes saltusque suppeditant. Proinde negant aliam inueniri regionem quae simili spacio tantum oppidorum contineat mediocri qui- dem magnitudine, sed incredibili politia•. In domesticae supellectilis nitore pal- mam vni concedunt Hollandiae negociatores quibus pleraque pars orbis est per- agrata. Mediocriter eruditorum nusquam gentium frequentior numerus. Ad exquisitam eruditionem, praesertim antiquam, quo non perinde multi perue- niant, aut vitae luxus in causa est aut quod apud illos plus honoris habetur egre- giae morum integritati quam egregiae doctrinae. Nam ingenium non esse nega- tum illis plurimis constat argumentis, quanquam mihi sane quam mediocre 44 contigit, ne dicam exiguum, vt et caetera pleraque.

[G]

ΚΡΟΥΝΟΧΥΤΡΟΛΗΡΑΙΟΝ

3536

LB 1085 481 485   c486-493 490

Hominem stulte nugacem Graeci vocabant κρουνοχυτρολήραιον voce ridicule composita a κρουνός, quae proprie | dicitur aqua impetu scatens, et χύτρα, olla, et ληρεῖν, quod est nugari. 'Ollas' autem stupidos appellamus. Refertur a Suida•. [H] Extat apud Aristophanem in Equitibus. Quo dicto notasse videtur homines immodice nugaces. Nam et λήρους quidam fontes dici putant, παρὰ τὸ λίαν ῥεῖν. Indicat hoc Vlpianus enarrans tertiam Demosthenis Olynthiacam.     Alibi retulimus prouerbium Lusciniae nugis insidentes, Ἀηδόνες λέσχαις ἐγ- καθήμεναι, sed post comperi λέσχας Graecis dici nonnunquam sedilia quaedam publica, in quibus Athenienses ociosi complures pariter sedebant, quibuslibet de rebus inter se nugantes, qualia sunt hemicyclia. In testimonium proferunt hoc carmen ex Homero:  Οὐκ ἐθέλεις εὕδειν χαλκήιον ἐς δόμον ἐλθὼν  Ἢ που ἐς λέσχην; Haec sedilia fuisse Apollini consecrata scripsit Cleanthes. Quidam eum deum appellant Λέσχην ὅριον.

[G]

FABARVM ARROSOR

3537

495 500   c502-504 505 510 515

Κυαμοτρώξ, id est fabarum arrosor, dicebatur qui in creandis magistratibus ven- debat sua suffragia eoque quaestus gratia sedulo versabatur in comitiis. Quod vti- nam hodie non fieret in creandis summis ecclesiae proceribus et orbis monarcha! Tunc a populo conuicio notati sunt qui magistratulum ambienti fauebant accepta pecunia. Nunc palam donantur ingentia praemia qui suffragantur in creando summo Pontifice et Caesare. Quin et ipsi principes quidam simpliciter vendunt magistratus, et miramur collabi ciuitatum disciplinam!     Priusquam repertus est vsus calculorum, quos Graeci ψήφους appellant, suffra- gia nigris et albis fabis ferebantur. Vnde fabis victitare dicebantur quibus hinc erat quaestus. Suidas citat senarium, sed, vt fere solet, tacito autoris nomine,  Κρινεῖ δὲ τούτους οὐ κυαμοτρὼξ Ἀττικός,  id est  Hos iudicabit non fabae esor Atticus. Prouerbii meminit et Hesychius, indicans hunc morem fuisse apud Aetolos vt, cui alba faba obtigisset, is magistratum susciperet. Vnde ferre suffragia siue sortiri κυαμεύειν appellabant et iudicem κυαμοβόλον; nam et in iudiciis quibusdam non voce, sed calculis ferebantur sententiae. Manet in hodiernum vsque diem mos, vt in Epiphaniis rex conuiuii faba deligatur. [H] Extat autem et apud Aristophanem in Equitibus:  Νῷν γάρ ἐστι δεσπότης 45  Ἄγροικος ὀργήν, κυαμοτρώξ,  id est  Nobis agresti est dominus ira, qui fabas  Arrodit. Dici poterit et in tenuem parcumque, nam hinc sumpta est metaphora in magistratus affectatores aut ex suffragiis suis venantes quaestum.

[G]

MANCI PERA

463538

520 c520-522 525

Narrant locum fuisse vicinum Hymetto, cui nomen fuerit Κυλλοῦ Πήρα, id est Claudi Mantica. In eo fuisse templum simulque fontem, vnde foeminae steriles bibebant et fiebant foecundae. Suidas indicat et composite dici Κυλλοπήραν, admonens esse prouerbium in eos qui artificio vim admouent naturae. Hesychius ostendit Aristophanem in Centauro lupanar appellasse Κυλλοῦ Πήραν, quod huius nominis locus decliuis sit ac praeceps.     Conueniet in illos qui bulbis aliisue medicamentis iritant libidinem. Quidam elleboro succurrunt ingenio et quibusdam medicaminibus memoriae.

[G]

VNDARVM IN VLNIS

3539

530 535

Suidas refert hunc senarium ex Aristophane:  Καὶ ταῦτ᾿ ἔχοντες κυμάτων ἐν ἀγκάλαις,  id est  Atque id quidem quum essent in vlnis fluctuum. 'In vlnis vndarum esse' dicebantur qui in summis rerum difficultatibus versaban- tur. Neque enim suauiter iactant maris vndae quos amplexae fuerint. Allusum est ad nutrices, quae pueros in vlnis circumferunt et agitatione mouent, vt fiant vegetiores, quod ipsum infantibus natura gratum est somnosque conciliat. Verum alia est fluctuum iactatio.

[G]

FLVCTVS MVTVS

3540

LB 1086 540   c539-543

Κῦμα κωφόν, id est fluctum mutum appellabant qui nondum edebat fragorem, sed iam incipiebat intume|scere. Primum enim tacitis vndis insurgit mare, mox exasperata tempestate procul fremit ac resonat.     Dici potest de bili hominis quae nondum erupit in conuicium, sed tacite inar- descit. Veluti si dicas: 'Cede κύματι κωφῷ!': desine contendere, ne disputatio exeat in rixam' aut: 'Obsiste κύματι κωφῷ!': reprime iram efferuescentem!

[G]

CARICVMVINVM

3541

545 550

Καρικὸς οἶνος Suidas indicat fuisse prouerbium de vino, vt opinor, tenui, quod non adferret hilaritatem, qualis erat Carica Musa, de qua dictum est alias. Quic- quid enim vile, lugubre, molestum aut querulum Caricum dicebatur. Sed haud scio an apud Suidam pro οἶμος scriptum sit οἶνος, nisi quod Hesychius nescio quid attingit de Carica vite velut inculta et incomposita. Nam genus hoc militare negligit agricolationem.

[G]

ΟΙΟΛΥΚΟΣ

3542

555

Herodotus in Melpomene, hoc est libro quarto, refert. Quum Theres quidam adornaret longinquam nauigationem ac filius ipsius adolescens negaret se futu- rum eius nauigationis comitem, Τοιγαροῦν ἔφη αὐτὸν καταλείψειν ὄιν ἐν λύκοισι, 47 id est 'Itaque relinquam eum', inquit, 'ouem inter lupos.' Ex eo dicto nomen indi- tum est adolescentulo Οἰόλυκος, voce composita ex 'oue' et 'lupo'.     Dici poterit in hominem desertum ac destitutum auxilio. Quod si quis nega- bit hoc esse prouerbium, patiatur appendicem esse eius quod alibi retulimus, Ouem lupo commisisti; nam probabile est ab hac historia natum prouerbium.

560

[G]

ΝΑΙΚΙΣΣΟΡΕΥΕΙΝ

3543

c562-566 565

Ναικισσορεύειν dicebantur qui studio quippiam eleuarent. Alii putant 'ναικισ- σορεῖς' dici solitum ei qui, quum videretur confiteri, non confitebatur, perplexis verbis occultans mendacium, quod fere solent haeretici in discrimen adducti. Vox composita videtur a ναί, quod est adfirmantis, et κίσση, pica, et ῥέω, quod est fluo, quod inuoluta loquacitate negent quod affirmare videntur, rursus affirment quod negant. Meminit Hesychius.

[G]

CVI NVLLVM NEGOCIVM ERAT, HARMENEN MVRO CINXIT

3544

570 575

Strabo libro Geographiae xii. refert huiusmodi prouerbium:  Ὅστις ἔργον οὐδὲν εἶχεν Ἁρμένην ἐτείχισεν,  id est  Qui negoci nil habebat Harmenae murum addidit. Est enim trochaicus tetrameter. Tradit autem Harmenen vicum esse Sinopensium 48 portum habentem. Cuius meminit et Stephanus, situm indicans in Paphlagonia et a nonnullis dictam Ἀρμήνην, quod hic sane carminis ratio non patitur. Neuter indicat originem aut sensum adagii. Coniectare licet vicum fuisse frigidum, quem aliquis cinxerit muro, vt fleret oppidulum aeque frigidum. Non enim dixit ἔκτι- σεν, quod interpres videtur somniasse, qui vertit construxit, sed ἐτείχισεν, hoc est muro cinxit.

[G]

NEC ANIMANS NEC INANIME

3545

580

Prouerbiali figura dictum est apud Platonem libro De legibus viii. πάντων τῶν τε ἐμψύχων καὶ τῶν ἀψύχων, id est omnium et animantium et inanimorum, quum nihil omnino significamus excipiendum. Simili figura dicimus 'iuuenum senumque' et 'bipedum ac quadrupedum nequissimus'. Item 'nec diis nec homi- nibus placet', 'nec viuis parcit nec mortuis'. Locum Platonis citauimus integrum in prouerbio Σκιαμαχεῖν.

585

[G]

IN IDEM CONSPIRARE

3546

LB 1087 590   c590-591 595

Εἰς ταὐτὸν ξυμφῦσαι, id est in vnum coalescere. Plato De legibus iiii.: Τὸ δὲ συμ- πνεῦσαι καὶ καθάπερ ἱππέων ζεῦγος καθ᾿ ἕνα εἰς ταὐτόν, τὸ λεγόμενον, ξυμφῦσαι χρόνου πολλοῦ καὶ παγχάλεπον, id est Caeterum conspirare ac velut equitum iugum singulos in idem, vt dici solet, coalescere multo | eget tempore estque perdifficile. Interpres ξυμφῦσαι vertit vnum et idem efflare, quum magis videatur dictum a φύω, nascor. Itaque mihi magis arrisit coalescendi verbum. Quanquam huius rei iudicium doctis defero. Si iungas duos equos inter se ignotos, non ferunt sese. Tandem assuetudine diutina, posteaquam vterque alterius halitui assueuerit, concordes sunt. Itaque pariter anhelasse sub eodem iugo gignit concordiam. Et Vergilius ait: Vdoque docent inolescere libro.

[G]

HIC TELAM TEXVIT, ILLE DIDVXIT

3547

600 605

Apud Iulium Pollucem libro vii., capite x. refertur senarius suppresso autoris nomine (ni forsitan Nicophanes est in Pandora):  Ὁ δ᾿ ἐξυφαίνεθ᾿ ἱστούς, ὁ δὲ διάζεται. Quanquam legendum arbitror Ὁ μὲν ἐξυφαίνεθ᾿ ἱστόν, ὁ δὲ διάζεται siue, quod probabilius est, διέζετο, nam vocem ιστούς etiam metri ratio respuit. Iam si nobis textor quispiam Graecus exponeret quid sit διάζεσθαι, quod, vt indicat Pollux, Attici dicebant προφορεῖσθαι, non esset difficile prouerbii sensum enarrare. Nam Suidas tantum habet διάζομαι τὸν στήμονα. Hesychius paululum lucis addiderat, dicens: διέζετο· διεσχίζετο, si διέζετο veniret a themate διάζομαι. Quod si διά- ζεσθαι est stamini quod superest addere, sensus erit: Alter orsus est, alter perfecit.

[G]

ΣΚΙΑΜΑΧΕΙΝ

493548

610 615 620 625   c627-629 630

Olim qui inaniter laborabant σκιαμαχεῖν dicebantur, hoc est cum vmbra pugnare. Plato libro De legibus viii.: Καὶ ἔτι πάντων τῶν τε ἐμψύχων καὶ τῶν ἀψύχων ἀπορήσαντές ποτε, ἐρημίᾳ συγγυμναστῶν, ἆρά γε οὐκ ἐτολμήσαμεν ἂν αὐτοὶ πρὸς ἡμᾶς αὐτοὺς σκιαμαχεῖν ὄντως; Ad haec, si quando omnibus et animatis et inani- mis destituti nullum haberemus concertatorem, num sustinebimus ipsi contra nos ipsos vere vmbraticam exercere pugnam? Idem in Apologia Socratis: Ἀλλ᾿ ἀνάγκη ἀτεχνῶς ὥσπερ σκιαμαχεῖν ἀπολογούμενόν τε καὶ ἐλέγχειν μηδενὸς ἀποκρινομέ- νου, id est Sed necesse est omnino vt cum vmbra pugnem, simul et defendens et accu- sans, quum nemo responderit. Idem De republica libro vii.: Ἀλλ᾿ οὐκ ὄναρ, ὡς νῦν αἱ πολλαὶ ὑπὸ σκιαμαχούντων τε πρὸς ἀλλήλους καὶ στασιαζόντων περὶ τὸ ἄρχειν οἰκοῦνται, id est Non per somnium, vt nunc complures ciuitates ab iis qui cum vmbra pugnant ac de principatu seditiones excitant habitantur. Huc fortasse perti- net quod scribit Florus epitome in librum Titi Liuii xlix.: quum enim Scipio rem in Africa fortiter ac feliciter gereret, Cato in senatu reliquos qui militarent in Africa vmbris militare dicebat, Scipionem vigore. Iulius Pollux• libro sexto indi- cat eos qui molliter ac deliciose viuerent σκιατροφίας appellari solitos, velut edu- 50 catos in vmbra et ob hoc impatientes pulueris atque solis, et σκιατροφεῖσθαι qui voluptatibus effoeminantur. Nam luxus et libido lucifugae sunt, amant tenebras et secretum.     Porro ludus vmbraticae pugnae durat etiam hodie non illepidus. Hunc qui exercet pro vtroque respondet: et pro se et pro vmbra. Hoc admonere visum, quo magis liqueat quod ex Apologia citauimus. [I] Meminit et Lucianus in Sectis. Vide prouerbium Cum laruis luctari.

[G]

PER FLVVIVM TRADVCERE

3549

635 640

Διαβιβάζειν τὸν ποταμόν, id est transmittere per flumen, dicebantur qui difficul- tatem explicabant rei quam ineruditiores aut inualidiores explicare non poterant. Translatum a torrentibus aut fluuiis profundioribus quam vt cuiuis tutum sit traiicere. Itaque qui sunt robustiores atque exercitatiores pueros, mulieres aut alioqui imbecilles susceptos in humeros transmittunt. Plato libro De legibus x.: Ἐγὼ σφῶ• ὥσπερ νῦν δὴ δεξάμενος διαβιβῶ τὸν ποταμόν, id est Ego vos, quemad- modum modo feci, susceptos vltra fluuium transferam. Verba sunt hospitis Athe- niensis, qui disputationem tradit Cliniae et Megillo, pollicens se adfuturum, si quid haeserint.|

LB 1088

[G]

GANGAMON

3550

c643-645 645   c647-649 650

Iulius Pollux libro x., capite xl. docet genus esse retis inuolutis flexibus sinuosum ac perplexum, quod a Graecis dicatur γαγγάμων, a γῶ, quod est capio, vt indicat Etymologicus, putans et γαγγάμην appellari, vnde et γαγγαμουλκούς dici qui pis- cantur hoc retis genere et γαγγαμεῖς. Aut idem est cum sagena aut simillimum. Pollux citat Aeschylum, qui negocium inuolutum et explicatu difficile γαγγάμωνα dixerit, quemadmodum dicimus 'nassam'. Vnde et ventris locum circa vmbilicum γαγγάμωνα dictum, quod illic appareat circumuolutio quaedam neruorum. Fortassis et interior aluus sic appellatur, quod intestina in sese com- plicentur, ne mox effluant stercora.

[G]

SACER MANIPVLVS

3551

655

Ἱερὸς λόχος, id est sacer manipulus, olim dicebatur quemadmodum dicimus sacram ancoram iaciendam aut rem ad triarios rediisse. Athenaeus libro decimoter- tio declarat apud Thebanos exercitus partem fuisse quam illi ἱερὸν λόχον nomi- nabant; eam constitisse ex amantibus et amatis et ob id praecipuum belli robur in his fuisse situm quod amor reddat fortissimos, ad mortis etiam contemptum animans.     Vsus erit, si quis dicat rem Christianam hodie a monachis velut a sacro mani- pulo pendere.

660

[G]

POSTICO DISCEDERE

513552

665 670

Galenus Περὶ τῶν φυσικῶν δυνάμεων libro secundo: Εἰ δὲ ἐκ πολλῶν σύγκειται, τῇ κηπαίᾳ κατὰ τὴν παροιμίαν πρὸς Ἀσκληπιάδην ἀπεχωρήσαμεν, id est Si explu- ribus constat, postico, quod dici solet, ad Asclepiadem recessimus siue defecimus. 'Postico' autem 'recedere' dicitur qui furtim abit, aliis insciis sese subducens. Sic Horatius: Postico falle clientem, quod et hodie non raro faciunt magnates. Idem alia forma dixit: In Aristippi furtim praecepta relabor. Thomas Linacer, vir 52 incomparabili doctrina, κηπαίᾳ vertit per horti posticum. Aedes quibus est adiunctus hortus duas habent• ianuas, anticam et posticam. Antica spectat ad publicam viam, postica ducit ad hortum; per hanc elabebantur qui clanculum abire cupiebant. Quosdam pudet παλινωδεῖν, sed dissimulanter transeunt in alienam senten- tiam. Alii per occasionem subducunt se negociis. In hos congruet prouerbium.

[G]

VTRES, THYLACI

3553

675 680 685

Ἀσκὸς καὶ θύλακος, id est vter et thylacus, dicebatur qui cibo potuique indulgebat. Ἀσκός enim vter est vinarius, θύλακος vas farinarium. Athenaeus libro vndecimo refert hos versus ex Alexidis• Hesione, qui dicuntur sub persona Herculis:  Ἤιτησε κύλικα καὶ λαβὼν ἑξῆς πυκνάς  Ἕλκει, καταντλεῖ, κατά τε τὴν παροιμίαν  Ἀεί ποτ᾿ εὖ μὲν ἀσκός, εὖ δὲ θύλακος  Ἄνθρωπος,  id est•  Calicem poposcit ac datum crebro bibens  Trahitque et hausit et, vt habet prouerbium,  Semper bene vter, thylacus semper bene est  Homo. Itidem Horatius:  Si ventri bene, si lateri pedibusque tuis, quid  Diuitiae poterunt regales addere maius? De lurconibus ac ventribus dictum est alias non semel.|

LB 1089

[G]

IGNARIVM DARE

3554

690   c691-692 695 700

Seneca libro De beneficiis quarto refert vt vulgo iactatum. Vt doleat, inquit, tibi, vt postea consideratius loquaris, quod dicere solemus, ignarium dabo. De lapide pyrete sentit, ni fallor, quem alii viuum, nonnulli ignarium vocant, quod pluri- mum habeat ignis, vt attritu digitos adurat, et alioqui ponderosissimus. Itaque dicebatur 'ignarium dare' qui suggereret quod dolore quodam reuocaret homi- nem a peccando, quemadmodum lapis digito additus vel pondere vel attritu non sinit hominem obliuisci cuius gratia sumpserat eum. [H] M. Tullius haud absi- mili forma dixit in Antonium Philippica ii.: Num expectas dum te stimulis fodiam? Haec te, si vllam habes partem sensus, lacerat, haec cruentat oratio. Terentius: Noli fodere latus. Persius: Atque aliquis cubito stantem prope tangens. His enim gestibus admonemus, quemadmodum et vellendo aurem, de quo nobis prius dictum est.

[G]

IN MORBO CONSVMAT

533555

a701-709 705

Seneca libro De beneficiis iiii.• Quingenti inquit denarii sunt: illud quod dici solet, 'in morbo consumat'. Zeno cuidam promiserat quingentos denarios mutuo. Admonitus ab amicis hominem esse malae fidei, tamen credidit vel ob hoc, quia promiserat et summa erat exilis. Solent igitur creditores, quum sentiunt non red- dituro creditam pecuniam nec existimant operaeprecium ob tantillum legibus agere, dicere: 'Habeat, consumat in morbo.' Qui sermo dubium habet sensum. Potest enim ab amico dici, qui nolit deesse amico quod impendat, si morbus inciderit; potest et ab inimico, qui malo viro morbum optet.

710

[G]

VEL MEGARAM VSQVE

543556

715 720   c720-726 725

Manet is sermonis color et hodie: vbi quid significamus magni precii nobisque vehementer expetitum, dicimus: Huius rei gratia vel in Indiam vsque proficiscerer aut: Digna res est cuius gratia vel in Hyberniam vsque nauigetur. Socrates apud Platonem in Phaedro: Ἦ γὰρ ἂν ἀστεῖοι καὶ δημωφελεῖς εἶεν οἱ λόγοι. Ἔγωγε οὖν οὕτως ἐπιτεθύμηκα ἀκοῦσαι, ὥστε ἂν βαδίζων ποιῇ τὸν περίπατον Μέγαράδε καὶ κατὰ Ἡρόδικον προσβὰς τῷ τείχει πάλιν ἀπίῃς, οὐ μοί σου ἀπολειφθῶ, id est Nam profecto festiui et in publicum vtiles fuerint sermones. Mihi sane tanta cupiditas est audiendi vt, si pedibus vel Megaram vsque ambules ac mox iuxta morem Herodici, vbi ad moenia accesseris, denuo abscedas, non te sim relicturus. Ambigue dictum est κατὰ Ἡρόδικον. Incertum enim vtrum Herodicus quispiam hoc dixerit an Hero- dicus aliquis in populi risum abierit, qui cum tantum itineris confecisset, vel obli- tus aliquid vel mutata sententia a moenibus Megarensibus redierit Athenas, quo- modo Phaedria Terentianus a diuerticulo redit in vrbem. Vnde hoc ipsum iuxta Herodicum prouerbii speciem habet, in hominem incerti consilii aut qui sero mutat sententiam, quum deliberandum sit, antequam incipias. Simile illi Dignum propter quod vadimonium deseratur.

[G]

OMNEM VOCEM MITTERE

3557

730 735 LB 1090 740 745

Πᾶσαν φωνὴν ἵεσθαι, id est omnem vocem mittere dicebantur qui nihil omittebant quo persuaderent. Etenim qui totus est in hoc, vt persuadeat, nunc argumenta- tur, nunc obiurgat, nunc blanditur, nunc pollicetur, nunc minitatur, καὶ παντοῖος γίγνεται, vt flectat audientem. Plato De legibus decimo: Μηδαμῶς, ὦ ξένε, ἀλλ᾿ εἴπερ τυγχάνει γε οὖσα καὶ σμικρὰ πειθώ τις περὶ τὰ τοιαῦτα, δεῖ μηδαμῇ κάμνειν τόν γε ἄξιον καὶ μικροῦ νομοθέτην, ἀλλὰ πᾶσαν, τὸ λεγόμενον, φωνὴν ἱέντα τῷ παλαίῳ νόμῳ ἐπίκουρον γίγνεσθαι λόγῳ ὡς εἰσὶ θεοί, id est Nequaquam, o hospes, sed si forte fuerit vel exigua persuadendi ratio circa huiusmodi, haud quaquam opor- tet defatigari, praesertim legum autorem, si modo vllius sit precii. Quin potius emissa, quod dici solet, omni voce, veteri legi suppetias ferre debet, docens rationibus esse deos. Idem in Phaedro: Τούτου τοι ἕνεκα χρή, πάντας τοὺς λόγους ἄνω καὶ κάτω μετα- στρέφοντα, ἐπισκοπεῖν, id est Huius itaque gratia | oportet omnibus rationibus sur- sum deorsum versatis dispicere et caetera. Sumptum videtur ab incantamentis, in quibus, si parum mouent preces, adhibent efficaciores. Id alicubi indicat Plato, tametsi locus in praesentia non succurrit. Indicabitur, quum occurrerit. [H] Vide, num 'omnem vocem' dicat 'omnem contentionem'. Solent enim patroni causa- rum, quum magno studio causam agunt, vocem intendere. Paulus apostolus Ad Galatas capite quarto, quum ait Ἤθελον δὲ παρεῖναι πρὸς ὑμᾶς ἄρτι καὶ ἀλλάξαι τὴν φωνήν μου, tale quiddam sensisse videtur. Nam qui nunc obiurgat, nunc blanditur, nunc se praedicat, nunc semet demittit, nunc territat, nunc consolatur, vtcunque postulat eorum vtilitas quos perire non vult, veluti doctus incantator mutat vocem suam, vt aliquo pacto persuadeat.

750

[G]

MAGADARI

553558

755 760   c760-763

Μαγαδίζειν siue μαγαδεύειν dicebantur olim qui bilingues essent, eodem ore lau- dantes ac vituperantes, blandientes et obiurgantes, pudice et obscoene loquentes. De magadide multa disserit Athenaeus libro xiiii., dubitans citharae ne genus sit an fistulae. Quidam eandem putant cum sambuca, nonnulli et cum pectide. Verum hoc nihil ad prouerbium, quando constat organum esse δίφωνον, quod simul emittit geminam vocem, grauem et acutam, harmonia quae dicitur διὰ πασῶν. Citatur ex Alexandride hic senarius:  Μάγαδιν λαλήσω μικρὸν ἅμα σοι καὶ μέγαν,  id est  Magnum ac pusillum proloquar magadin simul. Ait vetustum esse genus, repertum a Lydis. Nomen inditum est a Thrace quo- dam, cui nomen erat Magdus. Alii putant inuentum esse Sapphus. Pindarus magadin appellat ψαλμὸν ἀντίφθογγον, qualis est cantio quum simul concinunt 56 viri et pueri impuberes. Hac de re nonnihil attigimus in prouerbio Ex eodem ore calidum et frigidum efflare.

765

[G]

CHALCENTERVS

3559

770

Χαλκέντερος olim dicebatur insigniter patiens laborum atque indefatigabilis, velut habens aerea intestina, qualem fabulae narrant fuisse Talo custodem insulae Cretae. Hoc cognomen inditum est Didymo grammatico ob incredibilem nume- rum librorum quos scripsisse dicitur. Eadem de causa Origenes dictus est Ada- mantinus.

[G]

ORIGANVM TVERI

3560

775   c777-779 780

Ὀρίγανον βλέπειν dicebantur qui robur et masculum animum praeferebant. Sui- das refert hoc carmen ex Aristophane, vti coniicio, licet metro deprauato:  Παρέξομ᾿ αὐτὸν ἀνδρεῖον τὸ λῆμα καὶ βλέποντα τ᾿ ὀρίγανον,  id est  Praebebo meipsum animo virilem ac tuentem origanum. Sumptum ab acrimonia herbae, vt respondeat illis alibi dictis tueri sinapi aut nas- turtium. Quidam cunilam vocant, eius generis quod Dioscorides appellat Hera- cleoticum. Nam est aliud genus dictum ὀνῖτις, est tertium quod panaces Hera- cleum vocant. Ita Dioscorides• libro iii. Plinius libro xx., capite xiiii. tradit origanum non dissimile pulegio syluestri.

[G]

THVRIVM LEMA

3561

c782-784 785 790

Θούριον λῆμα dicebant animum intrepidum et ad bellum paratum. Nam λῆμα genere neutro Graecis sonat voluntatem, animum siue propositum aut dignitatem et autoritatem, vox dicta a λῶ, quod est volo. Nam λῆμμα, quod scribitur per geminum μμ, venit a λάβω• siue λαμβάνω, est argumentum quod assumitur ad probationem. Thurion autem dicitur quicquid est vehemens ac bellicum. Vnde Homerus θούριδα ἀλκήν, id est thurium robur appellat. Quin et ipse Mars dictus est θοῦρος, a θορεῖν, quod est insilire. Suidas citat ex Aristophane. Inuenitur et θούριος λόγος, pro sermone diuinitus afflato ac vehementi, quum quis intrepide cum autoritate loquitur.

[G]

NEC ELEPHANTVS EBIBERET

3562

LB 1091 796 800 805

Οὐδ᾿ ἂν ἐλέφας ἐκπίοι, id est Ne elephantus quidem ebiberet. De poculo prae- grandi, quum elephantus proboscide immensam aquarum vim quum libet hau- riat. Athenaeus libro vndecimo citat ex Epinico: |  Ἐλέφας ἐλέφαντα περιάγει ῥυτὸν 57  Χωροῦντα δύο χόας, ὃν οὐδ᾿ ἂν ἐλέφας ἐκπίοι,  id est  Duas choas capientem, vt hunc ne elephas quidem  Ebibere possit. Rhytos autem poculi genus est, specie cornu, quod videtur eburneum fuisse, impositum imagini elephanti. Subiicit autem:  Οὐδὲν ἐλέφαντας γὰρ διαφέρεις οὐδὲ σύ, id est Nam ne tu quidem quic- quam differs ab elephanto, vt esset quadruplex elephanti mentio. Prouerbium hoc posterius ante retulimus, hoc loco non citato. Porro 'choa' mensurae genus est. Dicetur in librum insulsum ac loquacem, quem ne patientissimus quidem per- legere sustineat.

[G]

ΚΥΑΘΙΖΕΙΝ

583563

810

Qui poculis indulgebant κυαθίζειν dicebantur, quasi dicas cyathissare, quemad- modum cothonizin, de quo nobis prius dictum est. Indicauit et hoc Athenaeus. Mihi videtur potius in eos conuenire qui parce bibunt nec sextarios hauriunt, sed cyathis subinde repetitis tamen inebriantur. [H] Solent enim quidam ita propo- nere: 'Quisque bibet heminam, non amplius' et saepenumero fit vt paulatim incalescente libidine plus bibant.

[G]

SACER PISCIS

3564

815 820

Ἱερὸς ἰχθύς, id est sacer piscis dicebatur cui nemo nocebat, sed sui iuris erat. Sui- das indicat esse apud Homerum. Quicquid enim ingens ac praeclarum haberi volebant veteres ἱερόν appellabant, velut apud Homerum ἱερὸν μένος Ἀλκινόοιο, id est sacra vis Alcinoi.     Per iocum dici poterit in hominem praegrandem et in precio habitum, quum sit stupidus et infans.     Meminit et Athenaeus.

[G]

ΦΕΛΛΙΝΑΣ

3565

825   c825-827 830 835

Φελλίνας leuis dicitur, quasi dicas suberinus. [H] Nam φελλός cortex est arboris semper fluitans, qui Latinis dicitur suber. [G] Vnde et φελλεύς dicitur locus asper ac petricosus, aptior ad pascendas capras quam ferendas fruges, quod terra veluti supernatet saxis. Vnde et φελλεύειν dicitur quod fluitat nec habet radices. Quin et hodie lingua Britannica commodum hominem minimeque difficilem φελλέα vocat. Hanc morum leuitatem Graeci vocant εὐήθειαν, quae vox in vicium sonat. Plato libro De republica iii.: Εὐλογία ἄρα καὶ εὐαρμοστία καὶ εὐσχημοσύνη καὶ εὐρυθμία εὐηθείᾳ ἀκολουθεῖ, οὐχ ἣν ἄνοιαν οὖσαν ὑποκοριζόμενοι καλοῦμεν ὡς εὐήθειαν, ἀλλὰ τὴν ὡς ἀληθῶς εὖ τε καὶ καλῶς τὸ ἦθος κατεσκευασμένην διανοίαν, id est Ergo sermonis probitas, morum compositio, decus et concinnitas sequitur εὐή- θειαν, non hanc inquam quam vitio blandientes vocamus eo nomine, quasi sit morum bonitas, quum sit amentia, sed mentem vere moribus bonis pulchrisque in- structam. De his nonnihil attigimus in prouerbio Subere leuior. De profundo sulco animi dictum est alias.

[G]

METHYSOCOTTABI

3566

840 LB 1092

Vulgari conuicio μεθυσοκότταβοι dicebantur bene poti, quasi cottabo temulenti. Cottabus enim poculi genus est. Athenaeus libro xv. refert ex nescio quo autore - ex Aristophane, ni fallor:  Πόρνην δὲ Σιμαίθαν ἰόντες Μέγαράδε  Νεανίαι κλέπτουσι μεθυσοκότταβοι, |  id est  Scortum Simaethan Megaram abegit ac tulit 59  Furto iuuentus cottabis probe vuida.

[G]

ΙΣΟΝ ΙΣΩΙ

3567

845 850 855 860 865 870

Ἴσον ἴσῳ, id est par pari dicebant, vbi quid ex aequo moderatum significabant. Sermo ductus a potoribus, qui frequenter de aequalitate disputant, interdum pugnis et ensibus. Sed olim aequalitas erat, vt tantundem adderetur aquae quan- tum esset vini. Athenaeus libro xi. ex Aristophanis fabula cui titulus Philonides citat:  Τοιγαροῦν ἐμοὶ μὲν ἀρτίως ὁ δεσπότης  Δι᾿ ἀρετὴν τῶν Θηρικλείων εὐκύκλωτον ἀσπίδα,  Ὑπεραφρίζουσαν, τρυφῶσαν, ἴσον ἴσῳ κεκραμμένην  Προσφέρων ἔδωκεν,  id est  Proinde iam nuper meus  In Thericleis mihi virtutis ergo praestitae  Scutum herus pulchre rotundum deferens dono dedit, 60  Spuma inundans, delicatum, temperatum par pari. Ex Stratone comico citat hoc carmen:  Ἑρμῆς, ὃν ἕλκουσ᾿ οἱ μὲν ἐκ προχιδίου,  Οἱ δ᾿ ἐκ καδίσκου ἴσον ἴσῳ κεκραμμένου,  id est  Sors, quam• trahunt alii quidem e prochidio,  Alii ex cadisco temperato par pari. Primus trochaicus est imperfectus, et hic legendum arbitror 'prochoidion'; vtrunque vas est vinarium. Ἑρμῆς autem pro sorte ponitur quae prima ducitur, vt alias docuimus. Idem eodem libro refert ex Hermippo:  Ἀπνευστ᾿ ἐκπιὼν  Ὡς ἄν τις ἥδιστ᾿ ἴσον ἴσῳ κεκραμμένον,  id est  Quem spiritu vno exhauseram  Suauissime, contemperatum par pari. Alibi retulimus par pari, verum non est idem prouerbium. Illud de pensatione dicitur, hoc de mixtura aequali. Velut: 'Vtinam Natura vitam hominum miscuis- set ἴσον ἴσῳ! Nunc nimio plus est mali quam boni.' Haec autem verba ἴσον ἴσῳ ponuntur velut absolute, praeter rationem constructionis, quemadmodum dici- mus διὰ πασῶν.

875

[G]

RECTO PECTORE

3568

880

Ammianus Marcellinus libro xvii.: His literis diu libratis recto pectore, quod dicitur, considerateque responsum est. 'Recto pectore' dictum est pro eo quod erat 'ingenue citraque dissimulationem', vt veritatis simplex est oratio. Qui probant quod pro- bandum est, damnant quod damnandum est, recto pectore loquuntur. Qui nihil non probant aut nihil non damnant, non agunt recto pectore.

[G]

COTHONISSARE

3569

885   a886-890 890   c890-891

Κωθωνίζειν siue κωθωνίζεσθαι dicebantur qui largius biberent, et potationem lar- giorem κωθωνισμόν appellabant. Eam Mnesitheus medicus apud Athenaeum libro vndecimo putat conducere valetudini corporum, Plato corrigendis moribus, Seneca ingenio. Excludunt tamen ebrietatem nec id nisi raro fieri sinunt. [H] Ἀκροκώθωνες siue, vt scripsit quisquis collegit Etymologicon, ἀκρατοκώθονες, dicti qui meracius biberent, quos Hesychius putat dictos ἀκροθώρακας. Ascribit enim μέθυσοι. Verum ex Plutarcho in Symposiacis et Aristotele in Problematibus apparet ἀκροθώρακας dici qui nondum prorsus ebrii sunt, toto corpore rigato, sed pectore summo duntaxat. [G] Indicat et Iulius Pollux libro sexto ex autore Hyperide et Athenaeus citans eundem in oratione contra Demosthenem. Ἐπικω- θωνίζεσθαι pro intemperantius bibere refert Pollux ex autore Critia. Cothon autem 61 poculi genus est, de quo nonnihil alias attigimus.

[G]

ΤΡΥΓΟΒΙΟΙ

3570

895   c897-899 900 LB 1093 905

Homines sordidos ac parcos olim popularis iocus τρυγοβίους appellabat, quasi fece victitantes. Qui splendidiores sunt, vbi ventum est ad fecem, aperiunt aliud vas. At ego noui diuites qui fecem nouem annorum apponerent in mensa liberis et amicis non vulgaribus. Quidam adeo natura miseri sunt vt non patiantur bibi vinum nisi posteaquam vel acuit vel euapuit. Adagium indicauit Pollux libro sexto, [H] capite quarto. Eustathius ostendit 62 perparcos τρυσιβίους dici, quod anxii cumque gemitu viuant. [G] Ridetur apud Aulum Gellium libro vndecimo, capite septimo qui de nimium frugali quodam dixerit: 'Hic eques Romanus apludam edit et floces bibit.' Prisci rustici frumenti fur- furem appellabant aplu|dam, flocem, vini fecem e vinaceis expressam, quemadmodum fraces ex oleis.

[G]

LOQVAX TALPA

3571

c908-910 910

Homo nullius iudicii, sed tamen impendio verbosus, loquax talpa dictus est populari conuicio. Quod primum dictum est in Iulianum Capellam, posteaquam venerat in publicum odium, nam talpae nostri vt caeci sunt, ita sunt aeque muti. Idem dictus est [H] πίθηκος ἐν πορφύρᾳ, id est [G] simia purpurata, cuius alibi meminimus. Refert Ammianus libro xvii.

[G]

NON CONTIS AVT RAMVLIS

3572

915

Idem libro eodem de Antonio quodam ad honorem mensae regalis apud Persas euecto et ad ius ferendae sententiae admisso Non contis inquit aut ramulis, vt aiunt, id est non flexiloquis ambagibus vel obscuris, sed velificatione plena in rempu- blicam ferebatur eoque incitans regem. Quanquam pro ramulo legendum arbitror 'remulo', nam contis et remis impellunt nauim qui ventos habent aduersos. Pars est magis adagii quod alibi recensuimus Velis remisque quam nouum adagium.

[G]

EXTRACALCEM

3573

920	Idem libro xxi.: Ne igitur extra calcem, quod dicitur, sermo decurrens lecturo fasti- dium ferat, ad explicanda prospecta reuertamur. Quanquam arbitror scripturam vitiatam, legendum autem esse 'extra callem' pro 'extra viam', quod alibi nobis dictum est, vbi quis digreditur a re proposita.

[G]

EX PERPENDICVLO

3574

925 930 935

Idem libro eodem ex perpendiculo dixit pro eo quod erat 'exacto iudicio': Palati- nas inquit dignitates velut ex quodam tribuens perpendiculo, et sub eo nemo cehum aliquid acturus, in regiam repentinus adhibitus est vel incognitus. [H] Ad hanc for- mam et illa pertinent quae cum alibi frequenter, tum apud Gellium sunt libro secundo, capite primo: ad amussim exigere et librili perpendere et ad aequilibrium aestimare, et apud Plinium libro xxxvi., capite xxv. ad regulam ac libellam exigere, praeterea digitis metiri, trutina pensare, ad vnguem facere aliaque quorum non- nulla suis locis indicauimus. Quae omnia plus habent veneris, si ad res animi transferantur. [G] Sumpta metaphora a perpendiculo fabrorum, quo explorant vel aequalitatem soli vel parietis rectitudinem. Amussis est pensilis, in imo plum- bum habens affixum; additur in medio regulae quae constat duobus gnomoni- 63 bus. Hac explorant aequalitatem soli. [E] M. Tullius In Verrem actione tertia: 'Tu, Verres, hic quod moliare nihil habes, nisi forte vis ad perpendiculum columnas exigere.' Dicunt ei fere nullam esse columnam quae ad perpendiculum esse possit. 'Nam hercle', inquit, 'sic agamus; columnae ad perpendiculum exigantur' et caetera.

940

[G]

ACOLO, NON FICO

3575

945

Ἀκόλῳ τὰ χείλη, οὐ σύκῳ βῦσαι, id est acolo, non ficui immergere labra. Suidas indicat dictum vbi promitteretur prospera valetudo aut significaretur rebus forti- ter vtendum. Nam ἀκόλους Graeci vocant minutas offulas, interdum et frag- menta panis, παρὰ τὸ μὴ κολλᾶσθαι, id est quod non cohaereant. Hesychius indi- cat ἀκόλους vescentem reddere bilis expertes ac placidos, cum ficus incendat sanguinem. Vidimus Italos, si quando bilem vellent eximere, dies aliquot nihil sumere praeter offulas pauculas ex aqua cum paululo butyri recentis decocta. Quidam addunt herbarum ac radicum pauxillum.     Prouerbium hortatur ad victum tenuem.

950

[G]

ΠΕΝΤΑΠΛΟΑ

643576

c952-957 955 LB 1094   c958-961 960

Athenaeus libro xi. commemorat poculi genus quod olim πενταπλόον dicebatur, quod in publicis ludis adhibebatur. Ephebi quidam cursu contendebant Athenas. Currebant autem gestantes viteum ramum onustum fructu qui dicebatur ὄσχος. Initium cursus erat a templo Bacchi vsque ad templum Palladis, cui cognomen Σκιρράς. Victor in eo certamine capiebat calicem dictum πενταπλόον atque ita tripudiabat in chorea. | Nomen inditum calici, quod in eo quinque rerum species essent commixtae: vinum, mel, caseus, farina et paululum olei. Accommodari poterit ad orationem ex variis argumentis consarcinatam. Simile quoddam vas erat fictile, quod Graeci κέρνος appellant, Baccho sacrum. In eo plures erant rerum species, sed distinctae cyathulis inter se connexis. Athenaeus nominatim recenset circiter sedecim. Vt igitur farraginem dicimus rem variam atque ex diuer- sis generibus conflatam, ita poterimus vel πενταπλόον vel κέρνος dicere. De copiae cornu dictum est alias. [H] Nec his dissimile est quod satyram dixere prisci, quo de suo dicetur loco.

965

[G]

MORE CARICO

3577

Σχήματι Καρικῷ, id est figura siue modo Carico fieri dicebatur quod sordide incompositeque fiebat, praesertim in rebus obscoenis. Quod tamen ad alia trans- ferri potest, velut ad mores indecoros atque inciuiles, ad orationem inconditam. Legimus et πλοίῳ Καρικῷ, id est naue Carica.

970

[G]

ΜΥΣΙΚΑΡΦΙ

3578

c971-973 975   c975-979

Μυσικαρφί dicebantur agere qui dure ac sicce viuerent. Vox ficta videtur a 'mure' et 'palea', quod mus in re pusilla vehementer laboret, nisi malumus dictum a μύσσω, quod est sicco, et μύσις, praefocatio, quasi si quis festuca praefocetur. Nam Hesychius indicat sic hanc vocem pronunciandam vt dicitur ἀκονοτί, vsurpatam autem a Cratino in fabula cui titulus Horae. Alii virum quempiam Μυσίκαρφον dictum existimant, qui ex se quidem nihil venustiorum dicteriorum adferre pote- rat, sed tamen libenter aliorum dictis arridebat, et huius nominis mentionem fac- tam apud Apollophanem comicum.     Torquebitur igitur in hominem parcum ac sordidum aut in frigide iocosum.

980

[G]

ΜΥΤΗΣ

3579

c982-984

Impendio tacitus aut in venerem solutior dicebatur μύτης, quasi dicas mutitor, a μύ, mutorum syllaba, de quo nobis alias dictum est. Est huius nominis piscis foe- mina quae sine mare non pascitur. Hinc et in libidinosos aut supra modum vxo- rios, rectius autem in virosas foeminas. Autor Hesychius.

985

[G]

QVI INSPVERIT IN CAVERNAM FORMICARVM ETC.

653580

990

Idem indicat vulgari sermone fuisse iactatum Ὡς ὁ πτύσας εἰς μυρμηκιὰν οἰδεῖ τὰ χείλη, id est Quod qui inspuerit in agmen formicarum, huic intumescant labra. Hoc, seu vere fit vt ex halitus repercussu virus aliquod afficiat conspuentis os, seu temere creditum, torqueri poterit in eos qui multitudinem imbecillium quidem, sed tamen numerosam et concordem prouocant. Hesychius autorem citat Dino- lochum. Is fuit comoediarum scriptor, Epicharmi filius.

[G]

NEMO SIBI NASCITVR

3581

995 1000 5 LB 1095 11

Haec sententia Platonis sic est ab eruditis omnibus celebrata vt optimo iure pos- sit inter prouerbia recenseri. Eam primus Plato prodidit in epistola quam scripsit ad Archytam: Ἀλλὰ κἀκεῖνο δεῖ σε ἐνθυμεῖσθαι, ὅτι ἕκαστος ἡμῶν οὐχ αὑτῷ μόνον γέγονεν, ἀλλὰ τῆς γενέσεως ἡμῶν τὸ μέν τι ἡ πατρὶς μερίζεται, τὸ δέ τι οἱ γεννή- σαντες, τὸ δὲ οἱ λοιποὶ φίλοι, πολλὰ δὲ καὶ τοῖς καιροῖς δίδοται τοῖς τὸν βίον ἡμῶν καταλαμβάνουσι, id est Quin et illud tibi considerandum est, quod quisque nostrum non sibi tantum natus est, sed ortus nostri partem sibi vendicat patria, partem parentes, partem amici caeteri. Multa vero dantur et occasionibus quae incidunt in vitam nostram. Adducit hunc locum M. Tullius libro De officiis primo: Sed quo- niam, inquit, vt praeclare scriptum est a Platone, non nobis solum nati sumus ortusque nostri partem patria vendicat, partem parentes, partem amici. Quam sen- tentiam quum dilucide, commode et eleganter verterit Cicero, miror quare Seneca dicere maluit•: Nemo sibi contigit. Nam videtur exprimere voluisse illud 66 ἐγένετο. Sic enim scribit Ad Lucilium libro quinto, epistola xxxii.: Vis scire quid sit quodfaciat homines auidos futuri? Nemo sibi contigit. Videtur enim hoc impu- tare parentibus, quod non statim expetimus optima. Subiicit enim: Optauerunt itaque tibi alia parentes tui, sed ego contra omnium tibi eorum contemptum opto quorum illi copiam. Vota illorum multos com|pilant, vt te locupletent. Idem studii fuisse videtur Quintiliano vt omnia secus diceret quam dixerat Cicero. Quare fit vt non raro dicat inelegantius atque etiam obscurius.

[G]

PIREVS NON FERT VASA INANIA

3582

15 20   c20-22

Iulius Pollux libro vi., capite vi. refert hoc ex Aristotele: Τὸν Πειρέα μὴ κεναγγίαν ἄγειν, id est Piraeum non vehere vasa inania. Piraeus portus erat Atticae. Huc appellebant vasa mercibus onusta. Eodem conueniebant adolescentes conuiuium acturi. Indicat hoc Antipho in Eunucho Terentiana: Aliquot adolescentuli coimus in Piraeo / In hunc diem, vt de symbolis essemus. Est eiusdem nominis portus Corinthiacus, vbi consentaneum est maiorem fuisse luxum. Hinc ductum scomma in eos qui gaudent semper cibo potuque distendi. Expende, num apud Pollucem legendum Πειραιέα, vt ad hominem referatur, quando Stephanus indi- cat locum et hominem qui prius Piraeus dicebatur, postea dictum Πειραιέα.

[G]

CRADOPHAGVS

3583

25	Rusticum et sordidum veteres κραδοφάγον per iocum appellabant, quasi κρα- δαιοφάγον, nam κράδαια vocant arboris fici folia. Iidem dicebantur βαλανοφάγοι, quasi prisco more glandibus viuentes.

[G]

SAPIENS DIVINAT

3584

c28-32 30

Donatus in Hecyram indicat prouerbium esse diuinare sapientem, quod ex coniecturis prudenter collatis colligit verum non solum de praeteritis, verum- etiam de futuris, quanquam in fabula quidem Laches diuinans tota errat via. Cuius tamen coniecturam approbans Phidippus ait: Plane hic diuinat, nam id est. Reliqua pete ex prouerbio Qui bene coniiciet.

[G]

IAMBIZEIN

3585

35   c37-39 40

Ἰαμβίζειν prisci dixerunt pro conuiciari ac maledicere, voce ducta ab Iambe, foe- mina insignite maledica. Probabilius est ab iambo pede ductum, qui conuitiis repertus est, impetum ferientis atque impetentis exprimens. In quo congruit et illud, quod a breui orsus desinit in longam, quemadmodum iniuria ex leuioribus initiis exit in grauem tragoediam, quod indicauit et Homerus: Ἥ τ᾿ ὀλίγη μὲν τὰ πρῶτα, id est Quae primum exigua est. Vnde et hominem ad conuiciandum pro- 67 pensum ἰάμβηλον appellant. Huiusmodi ferme Suidas et Hesychius.

[G]

TESTACEVM FLAGELLVM

3586

c43-45 45

Κεραμεικὴ μάστιξ, id est testaceum flagellum, dicebatur ostracismus, de quo nobis abunde dictum est in prouerbio Ostraci conuersio. 'Flagellum' autem vocabant, quod hoc exigerentur in exilium, 'testaceum', quod testulis soleant ea ferri suffragia.

[G]

ARIETIS MINISTERIVM

3587

50   c51-53 55   c55-57 60

Κριοῦ διακονία, arietis ministerium, Suidas et Zenodotus sic referunt quasi dici solitum de officio in ingratos collocato. Siquidem aries cornibus ferit pascentem. Hesychius ita refert quasi congruat in eos qui spe cuiusuis praemioli inseruiunt indignis. Quum pueros inuitamus ad ministerium, pollicemur aliquid, puta talos aut nuces. Itidem in apologo quopiam, opinor, dixit aries: Inunge! Dabo tibi talos. Addita stellula in editione Aldina indicat κατέλειψεν esse verbum subditi- tium. Opinor legendum κατάλειψον, ab ἀλείφω. Huius obiter mentionem feci- 68 mus in prouerbio Aries nutricationis praemium. [H] Est aliud in ingratos prouerbium quod superius a nobis relatum est:  Ἀντ᾿ εὐεργεσίης Ἀγαμέμνονα δῆσαν Ἀχαιοί,  id est  Pro benefactis vinxerunt Agamemnona Graii. Reperi citatum citra autoris titulum. Interim in scholiis Graecanicis inueni in porticu stoae quae Varia dicebatur et Regis, complures fuisse Mercurii statuas, par- tim a plebeiis, partim a principibus positas. Vna erat ex his quae carmen hoc in- sculptum habebat antiquis literis. Hinc venit in prouerbium. Hoc, quicquid est, suo loco erat addendum, sed iam ea charta exierat manus meas.|

LB 1096

[G]

IN TVVM IPSIVS CAPVT!

3588

65 70   a73-78 75 80

Quoties in autorem mali malum retorquetur aut recidit, Graeci dicunt: Εἰς τὴν αὐτοῦ κεφαλήν. Demosthenes in oratione Περὶ παραπρεσβείας: Οὐκοῦν ταῦτα συνηύχετο οὗτος καὶ κατηρᾶτο τῇ πατρίδι, ἃ νῦν εἰς κεφαλὴν ὑμᾶς αὐτῳ δεῖ τρέ- ψαι, id est Haec igitur optabat iste patriaeque imprecabatur, quae nunc vos oportet in ipsius caput vertere. Ita Ctesippus in Euthydemo Platonis: Εἰ μὴ ἀγροικότερον ἦν εἰπεῖν, εἶπον ἄν· Σοὶ εἰς κεφαλήν, id est Nisi dictu rusticius esset, dicerem: Tibi in caput! Nam sophista collegerat eos procurare interitum adolescentis qui vellent eum doctum euadere, quum nondum esset doctus, nam perit quod desinit esse quod erat et incipit esse quod non erat. Ita Maro: Quod dii prius omen in ipsum / Conuertant! [H] Apud Aristophanem in Pluto Penia ratiocinatur, si omnes homines ditescerent, fore vt Chremylus ipse cogeretur arare, fodere reliquosque labores exhaurire, vt iam afflictior viueret diues quam antehac vixerat pauper. Chremylus autem memor laborum quos in paupertate pertulerat abominatur hoc verbum et in Peniae caput reprecatur, dicens: Ἐς κεφαλὴν σοί, id est In caput tibi!, vt subaudias 'recidat'. Celius ad M. Ciceronem libro octauo: At Domitius quum manus ad os apposuit•, te a.d. ix Calend. Iun. subrostrarii - quod illorum capiti sitl - dissiparant perisse.

[G]

IRACVNDIOR ADRIA

3589

c83-85 85   c88-90 90

Qui moribus parum est commodis et iritabili ingenio Adriae comparatur prouer- bio. Ita Flacci amica, quicum fecerat diuortium:  Tu leuior cortice et improbo  Iracundior Adria. Ipse fatetur se subiracundo fuisse ingenio:  Irasci celerem, at sic vt placabilis essem. Item in satyra cuius initium Iamdudum ausculto. Aeschines in Demosthenem 69 dicit eum moribus fuisse adeo asperis et inconstantibus vt cum Adria facilius sit habere commercium quam cum illo; non quod illud mare sit caeteris saeuius - imo vix aliud mitius - sed ita visum est Italis, qui, si nauigassent mare Britanni- cum aut Danicum, faterentur Adriam indignum esse maris vocabulo.

[G]

BOS MARINVS

3590

95

Βοῦς ἀνάλιος, id est bos maritimus, de magnis, insulsis et ad nihil vtilibus, quales sunt phocae tantum pascentes nec operi nec esui vtiles, contra quam boues ter- restres. Refertur a Suida. [H] Suspicor autem legendum βοῦς ἐναύλιος, vt sit idem quod mox sequitur: Βοῦς ἐν αὐλίῳ κάθῃ, id est Bos in stabulo sedes. Sic enim refer- tur in collectaneis Tarrhaei ac Didymi. Estque hemistichium iambici trimetri.

[G]

BOS IN STABVLO

703591

100	Βοῦς ἐν αὐλίῳ, id est bos in stabulo, dicebatur inutilis et in ocio vitam agens. Hesychius indicat a Cratino dictum in fabula cui titulus Deliades. Quanquam huius alibi meminimus.

[G]

CANIS AD CIBVM

3592

105	Κύων ἐπὶ σῖτον, id est canis ad cibum. De iis qui in suum properant exitium. Qui canem volunt occidere, cibo ostenso alliciunt. Hesychius indicat hoc esse simile illis Βοῦς ἐπὶ σφαγὴν καὶ ὗς ἐπὶ δεσμά, id est bos ad mactationem et sus in vin- cula.

[G]

BOS IN QVADRA ARGENTEA

3593

c109-111 110   c112-114 115 LB 1097 120 125

Βοῦς ἐπὶ πίνακος ἀργυροῦ, id est bos in quadra argentea. In eos qui personam sus- tinent officium aliquod egregium pollicentem nec vlli tamen sunt vsui nisi ad voluptatem aut fastum. Simillimum est illi quod alibi retulimus, Bos septimus. Olim apponebantur bellaria sic efficta vt nouae lunae cornua prae se ferrent, quod luna nascens ac desinens cornuta videatur. Quin et lunae dicebantur huius- modi bellaria. Qua de re Suidas citat epigramma non inelegans:  Πῶς βοῦς ὑπάρχων αὔλακας γῆς οὐ τέμνεις,  Ἀλλ᾿ ὡς πάροινος ἀγρότης ἀνεκλίθης; |  Πῶς οὐχὶ καὶ σὺ πρὸς νομὰς ἀποτρέχεις,  Ἀλλ᾿ ἀργυροῦν εἴδωλον ἕστηκας, τράγε;  Ἕστηκα τὴν σὴν ἐξελέγχων ἀργίαν,  id est  Qui nam fit vt bos quum sies, aruum haud ares,  Sed ebrii in morem recumbis rustici?  Quin, hirce, tu quoque curris hinc in pascua,  Sed potius hic imago stas argentea?  Hic sto tuam redarguens inertiam. Meminit huius bouis Iulius Pollux libro vi., capite xi., demonstrans hoc cibi genus inferri solere Apollini, Dianae, Hecatae et Lunae. Finguntur et hodie variae animantium species in bellariis. Huic non dissimile est quod Galli vocant regem chartarum qui titulo verius quam opibus rex est.

[G]

ACCEPTA CANDELA

3594

130	Diphilus apud Athenaeum libro xv. in fabula cui titulus Ἄγνοια: Ἅψαντες λύχνου λυχνεῖον ἐζητοῦμεν, id est Arrepta candela candelabrum quaerebamus. Quum res improuide geritur. Oportuit enim candelabrum esse paratum, antequam cande- lam attingeres.

[G]

VACVAM INHABITARE

713595

135 140 145

Κενῷ ἐγκατοικεῖν δόμῳ, id est vacuam habitare domum dicuntur qui speciem rei magnificam ostentant, quum ipso bono vacui sint. Plato trimetrum citat, haud dubium quin vulgo iactatum, quandoquidem autoris nomen tacet: Καὶ ἄσκει ὁπόθεν δόξεις φρονεῖν, ἄλλοις τὰ κομψὰ ταῦτα ἀφείς, εἴτε ληρήματα χρὴ φάναι εἶναι εἴτε φλυαρίας,  Ἐξ ὧν κενοῖσιν ἐγκατοικήσεις δόμοις, ζηλῶν οὐκ ἐλέγχοντας ἄνδρας τὰ μικρὰ ταῦτα, ἀλλ᾿ οἷς ἔστι καὶ βίος καὶ δόξα καὶ ἄλλα πολλὰ ἀγαθά, id est Eaque exerce vndecunque videberis sapere, omissis istis ad ostentationem facientibus, siue deliramenta ea vocari decet siue nugas,  Ex quibus inanes incoles tandem domos, neque magnifacias viros qui haec minuta redarguunt, sed illos potius quibus adest res familiaris et honesta fama aliaque multa bona.     De vacuo Gratiarum scrinio diximus alias.

[G]

ΣΤΗΝΙΩΣΑΙ

3596

c149-151 150

Στηνιῶσαι est alterum asperis conuiciis incessere. Athenis erat festum quoddam in quo ius erat dicteriis et conuiciis in alios ludere, vnde στηνιῶσαι dici coeperunt qui liberius in quempiam debacchabantur. Festo nomen erat Στήνια. Στηνόν enim proprie dicitur quod asperum auribusque molestum est. Ita Hesychius et Etymologus. Simile illi De plaustro loqui.

[G]

SEXAGINTA VIRIS VENIO

723597

155   c155-160 160

Athenienses mire delectabantur iis qui risum dictis aut factis mouere norunt, adeo vt ad hoc in Diomeo aut Heracleo sexaginta conuenirent, qui in ciuitate nominabantur sexaginta viri, quemadmodum nos dicimus 'duumuiros', 'triumui- ros' et 'decemuiros', magistratum significantes, vt, si quid ridicule dictum esset, vulgo ita loquerentur: Οἱ ἑξήκοντα τοῦτο εἶπον, id est Sexaginta viri hoc dixerunt, aut: Ἀπὸ τῶν ἑξήκοντα ἔρχομαι, id est A sexaginta viris venio. Refert Athenaeus libro xiiii. Erat Athenis tribus quae dicebatur Διομών a Diomo quodam, Colytti filio, vnde Διομεῖον, vt ex Hesychio licet coniicere.     Poterit per ironiam dici in dictum illepidum et agreste: 'Dictum sexaginta viris dignum' aut in stulte dicacem: 'Hic nobis venit a sexaginta viris.'

165

[G]

CAPITE GESTARE

3598

LB 1098 171

Quos tenere amamus capite gestare dicimur. Plato libro De republica x.: Καὶ ἐπὶ ταύτῃ τῇ σοφίᾳ οὕτω σφόδρα φιλοῦνται, ὥστε μόνον οὐκ ἐπὶ ταῖς κεφαλαῖς περι- φέρουσι• αὐτοὺς οἱ ἑταῖροι, id est Et huius sapientiae gratia tam vehementer aman- tur vt amici tantum non eos in capitibus circumferant. Translatum apparet a matri- bus ac nutricibus, quae infantulos cunis impositos capite portant. Simili | figura Cicero dixit oculis ferre pro 'vehementer amare'. Et 'in sinu ferimus' quos singu- lari affectu prosequimur.

[G]

DEMISSIS AVRICVLIS

3599

175   c176-180 180 185

Qui deiecto sunt animo auriculas super humeros habere dicuntur. Ita Plato libro De republica x.: Τὰ ὦτα ἐπὶ τῶν ὤμων ἔχοντες, id est Auriculas super humeros habentes, hoc est animis deiectis et aegris. Sumptum est a iumentis, quae sic aurium motu testantur affectum animi quemadmodum homines fronte et oculis. Nam vni homini, vt ait Plinius libro xi., natura auriculas dedit immobiles. In iumentis autem et quadrupedibus fere omnibus auscultantibus sunt erectae, fes- sis marcidae, nutantes pauidis, subrectae furentibus, resolutae aegris. Inde est illud Flacci:  Demitto auriculas vt iniquae mentis asellus,  Quum grauius dorso subiit onus. Quin et hodie vulgo qui spe sua frustrantur dicuntur auriculas demittere et auri- culas habere pendulas.

[G]

ΑΓΑΘΟΔΑΙΜΟΝΙΣΤΑΙ

3600

190 195

Agathodaemonistae dicebantur olim qui parce biberent. Tantum Hesychius, autor ex re nomen habens, nisi forte hoc operis quod habemus epitome est eius quod ille scripsit. Proditum est Socratem nunquam de primo cratere bibere solitum, 73 sed secundo seruare sitim. Tertium autem craterem ἀγαθοῦ δαίμονος appellabant, quemadmodum alibi declaratum. Itaque qui sitim seruabant tertio crateri ἀγα- θοδαιμονίζειν dicebantur.     Itali raro bibunt in conuiuio nec nisi saburrato, vt Plautino verbo vtar, stoma- cho. Nos potu auspicamur conuiuium et potu claudimus, frustra reclamantibus medicis.